Het oeuvre van Ai is intussen onnoemlijk groot. Laten we ons concentreren op de Legowerken. Die doen vermoeden dat er een band is tussen China en het westen. Want in het andere werk van Ai wordt regelmatig een zuivere Chinese geschiedenis gebruikt, die wij lang niet altijd kunnen verstaan.
Hier is een origineel schilderij van Peter Paul Rubens, door de studio van Ai Weiwei nagebootst in Lego. Waarom zou je dat doen? Wat is de bedoeling achter deze kopie? Is het net zoiets als de beroemde Chinese “Van Gogh’s” uit de IDFA documentaire China's Van Goghs (2016)? Daarin is ook sprake van de “kracht” van het originele werk van Vincent, waar de kopiisten uiteindelijk in het Van Gogh museum naar op zoek gaan. https://cinedeli.nl/film/chinas-van-goghs/
Peter Paul Rubens Castor en Pollux (Polydeuces), zonen van Leda en Zeus, roven Hilaeira en Phoebe, de dochters van Koning Leucippus van Argos, kort voor hun huwelijk.
Ca 1618 Olieverf op doek 224 x 211 cm München, Alte Pinakothek (en links op de foto van het kopiistenatelier hierboven)
Je kunt het ook zó zien: door deze scène na te bootsen, ondervraagt Ai Weiwei de esthetische kant van Kunst. De kopie is opgebouwd uit LEGO-blokjes die het handschrift, de toets en de olieverftonen van Rubens vervangen door industriële, driedimensionale blokjes, onpersoonlijke montage en fabrieksmatige gekleurde lak. De blokjes lijken op de pixels van onze huidige digitale beeldcultuur.
Aan de linkerkant van Ai Weiwei’s versie is een Pandabeer - hét symbool voor China - toegevoegd.
Eén Legoblokje is 1 blokje, een miljoen Legoblokjes is een schilderij. Eén mens is 1 individu, een miljoen mensen is een volk. Anderhalf miljard Legoblokjes is heel China. (Vrij naar H.P. Berlage.)
Er is in de tentoonstelling een pluche Panda te zien, met een uiterst politieke inhoud: in plaats van met pluche is de panda gevuld met door de paperversnipperaar gedraaide documenten van Edward Snowden, die geheime documenten van de Amerikaanse inlichtingendienst openbaar maakte. De tentoonstelling koppelt beide werken: de pluche panda naast de Rubens kopie, ik houd ze liever apart. Natuurlijk zegt de pluche panda iets over Ai Weiwei’s politieke opvattingen, maar de panda in de Rubens lijkt me meer een commentaar op de Chinese verhouding tot de westerse kunst.
De Panda komt tevoorschijn van achter een van de paarden op het schilderij van Rubens. Duikt China op van achter de westerse kunst? Is de moderne Chinese kunst - gemaakt van westers materiaal uit Denemarken - op weg om de westerse kunst te overschaduwen?
Tang Contemporary Art schrijft:
Pixels, digitalisering, segmentatie, fragmentatie en ontkoppeling bieden de unieke vrijheid voor reproductie, wat een kwalitatieve en kwantitatieve doorbraak mogelijk maakt in de vorming van beelden die afstand neemt van de veelgebruikte volgorde, methode en samenstelling […]
Ai voegde een panda toe aan Peter Paul Rubens 'The Rape of the Daughters of Leucippus in Untitled ( After Rubens ) ( 2020 ). Zijn vader hield van Rubens' schilderijen vanwege hun krachtige compositie en de levendig getekende spieren en naaktheid. Terwijl de panda de aanwezigheid van China vertegenwoordigt, plaatst Untitled ( After Rubens ) een meesterwerk van Europese schilderkunst naast een beeld van de hedendaagse staatsmacht van China.
https://www.tangcontemporary.com/2023aiweiwei-en
Kunst? Dit brengt ons terug naar het debat over ‘toe-eigening’ dat we aan het eind van de 20e eeuw voerden, over kunstwerken die door andere kunstenaars dan de maker werden gebruikt voor allerlei verschillende doelen. Ai Weiwei citeert in feite het kunstwerk van Rubens totaal en plaatst daar - heel bescheiden - een symbool in van de Chinese cultuur.
Wat er in ieder geval tevoorschijn komt is het immense verschil tussen de Chinese en Europese beeldtaal en symbolen. We weten ook dat uitwisseling tussen culturen, op voorwaarde dat het kunstwerk niet gestolen en misbruikt wordt, kan leiden tot verrijking van de eigen cultuur. Maar deze kleine panda lijkt door zijn formaat iets te willen zeggen over het super grote schilderij van Rubens. Misschien wel dat het kinderspeelgoed Lego veel ‘democratischer’ is dan de elitaire, 17e-eeuwse olieverftechniek.
De Lisson Gallery toont in Londen tot eind januari 2024 een bijzonder Legowerk van Ai Weiwei:
De website schrijft:
De explosie die de Nord Stream-pijpleiding heeft gescheurd; de gigantische spionnenballon voor de Amerikaanse kustlijn neergeschoten; de laatste Amerikaanse soldaat die Afghanistan verliet. Deze beruchte beelden van internet zijn door Ai Weiwei weergegeven als grootschalige pointillistische schilderijen in Lego-blokken, wiens gebruik van het medium bijna een decennium teruggaat tot een reeks van 176 portretten van politieke gevangenen gemaakt voor een tentoonstelling in de Alcatraz-gevangenis. Ai heeft die serie nu bijgewerkt met een recent Lego-portret van Julian Assange, To Keep a Person Ignorant is to Place them in a Cage (2023). [Om een persoon onwetend te houden, plaats je hem in een kooi]. Dit emblematische beeld, de titel en de voorstelling als geheel, bouwen allemaal toe tot een reflectie op de echte en huidige strijd tussen zelf en staat, bron en kopie, informatie en samenzwering, schilderen en pixel.
De kunstenaar, die voor de achtste keer in de Lisson Gallery te zien is, heeft al lang Legobakstenen gebruikt (en meer recentelijk een Chinese reproductie van de kleurrijke kinderblokken, genaamd Woma ) om nieuwe werken te maken die onze huidige tijd bekritiseren en de legitimiteit van de kunst van het verleden in twijfel trekken. (Vet door mij)
Een van die combinaties is het werk uit 2020, Untitled (After Van Gogh), dat werd geïnspireerd door een afbeelding van de sprinkhanenplaag in Pakistan die Ai deed denken aan het olieverfschilderij van Van Gogh, Zaaier bij zonsondergang (1888). Dit herinnert aan de première van Ai's epische weergave (in Lego) van 15 meter van Monet's waterlelies die eerder dit jaar in het Design Museum in Londen werd getoond, waar onderin een onderbreking te zien was, een onheilspellende deuropening, die zijn eerste periode van gedwongen ballingschap met zijn vader Ai Qing in de jaren zestig vertegenwoordigde.
Voor deze tentoonstelling heeft Ai een ander werk Nymphéas ( 2019 ) genoemd naar dezelfde Monet-serie, maar hier is de visuele verwijzing naar het tragische zinken van een boot die eind 2019 50 mensen voor de kust van Lampedusa vervoerde. De Italiaanse kustwacht gebruikte onderwaterdrones bij de reddingsactie, waarbij beelden werden vastgelegd van lichamen die onder de oppervlakte zweven, waardoor de titel van dit werk misschien een alternatieve lezing kreeg, die van nymphaeum, een ernstige mozaïekstijl van een Romeins gebouw dat volgens de overlevering fungeerde als een mausoleum voor nimfen of watergeesten. (Zie de afbeelding)
In plaats van een eenvoudig Duchampiaans gebaar - speelsheid combineren met de ready-mades - krijgen de Lego-werken in deze tentoonstelling een donkere en complexere relatie met de geaccepteerde tradities en beeldtechnieken. Beelden die controversiële of betwiste afleveringen van de recente geschiedenis uitbeelden - van de martelingen in Abu Ghraib tot het voortdurende schandaal van vluchtelingenboten die nergens een veilige haven vinden - door het gebruik van een kortstondig, schijnbaar onschuldig materiaal. Ai heeft uitgebreid geschreven over zijn groeiende interesse in Lego en zijn botsing van onderwerp en medium, daarbij verwijzend naar de invloeden van Romeinse mozaïekmakers en Chinese inktschilders, doorwerkend tot op de dag van vandaag in de digitalisering en fragmentatie van auteurschap en, inderdaad, van het hedendaagse bestaan. Dit fragment hieronder benadrukt zijn fascinatie voor de inherente toepassing van speltechnieken en de beperkingen van zijn gekozen materiaal:
“Dit proces heeft een directe correlatie met hedendaagse computertechnologie en de menselijke perceptie van beelden, inclusief hun vorming en daaropvolgende herkenning. Bovendien kan deze spelachtige assemblage omgaan met het visuele effect en de dimensie van elke categorie. Er kan worden gezegd dat ik er door geobsedeerd ben. Deze obsessie combineert ook met mijn langetermijnfocus op sociale en politieke kwesties…
Ik ben nog in de beginfase van het verkennen van dit materiaal als een nieuw taalsysteem. Het is gemaakt door middel van digitale logica en positioneert het op het snijpunt van het rationele en het irrationele. Zodra een concept vorm krijgt, wordt de weg naar de uitvoering duidelijk. Het palet van Lego bevat slechts 42 kleuren, een beperking die paradoxaal genoeg een wereld van poëtische mogelijkheden voor creatie opent.”
Bron: https://www.lissongallery.com/exhibitions/ai-weiwei-697670f2-498e-4ca5-aaad-1f152f00699f
Hoewel beide werken zijn opgebouwd uit Lego zijn ze onvergelijkbaar als je afgaat op de inhoud. De politieke lading van het laatste werk raakt je inderdaad als een klap in je gezicht, wanneer je de verwijzing naar de catastrofe voor Lampedusa verneemt. Je wordt dan iets gewaar wat Christoph Menke zou kunnen bedoelen met zijn “Kraft”: de onbenoembare, sprakeloos makende kracht van het kunstwerk dat jou overmant. Het lijkt zelfs een vorm van geweld.
Maar zonder de uitleg van de verwijzing werkt het nauwelijks. Dat betekent dat de ontroering die het werk veroorzaakt onmiddellijk plaatsvindt via ons verstand en niet in eerste instantie via ons gevoel. Tegelijk is er tijdens de verwijzing naar de catastrofe wel degelijk een conflict tussen ons verstand en ons gevoel: hoe kan zo’n verschrikkelijke gebeurtenis zo’n prachtig plaatje opleveren? Het werk laat je achter in verwarring.