 |
Rodins werk is pure studie. Dans is altijd een belangrijk thema geweest in de beeldende kunst, maar een vergelijking met bijvoorbeeld de beroemde dans door Matisse maakt duidelijk waar de verschillen liggen. Matisse's rondedans verhaalt over een moment levensplezier, Rodins schetsen zetten lichamelijke beweging in de ruimte. Matisse's danseressen zijn naakt, Rodins modellen zijn functioneel gekleed in draperieën die de beweging ondersteunen en het ruimtebeslag vergroten. | |
| Cambodjaanse danser 1906 Rodin Pen, Penseel, waterverf en krijt 35 x 27 cm Parijs, Musée Rodin |
||
 |
Van zo'n voorstelling waren wij dit weekend getuige, in de Rotterdamse schouwburg, waar het Scapino ballet de voorstelling 'Pearl', van choreograaf Ed Wubbe opvoerde. De titel Pearl verwijst naar het begrip Barok, dat op zijn Portugees - Barroco - onregelmatige parel betekent. De barok als stijlperiode in de Europese kunst legde de nadruk op beweging. Ed Wubbe baseerde zijn choreografie voornamelijk op de muziek van een componist uit de late Barok, de Venetiaan Antonio Vivaldi, die wij kennen van zijn opgewekte en vlotte, beweeglijke melodielijnen in sobere, meerstemmige bezetting. Vivaldi werd al snel beroemd in Frankrijk en componeerde zelfs, na 1720, rechtstreeks in opdracht van de buitengewoon praalzieke en politiek onhandige Lodewijk XV. Deze combinatie, Vivaldi en Lodewijk, verhaalt in dit ballet van Ed Wubbe van de onverbiddelijke neergang van de Franse adel en de toenemende leegte aan het Franse hof. Dat betekent tragedie, verhalen van decadentie en ondergang en schetsen van hopeloos mislukkende menselijke relaties. | |
| Scènes uit Pearl 2014 Scapino Ballet Rotterdam |
||
 |
Maar wat een schoonheid! Wat een perfectie van dans op de live uitgevoerde barokmuziek. Wat een heerlijk inventieve kostuums. En tegelijk, zoals de soberheid van Vivaldi of Bach elke overdaad mijdt, wat een mise en scène. Niets anders dan een klare dansvloer voor een ingetogen geschilderde achterwand. 'Minimal Art' zouden wij, historici van de beeldende kunst, zeggen. Maar dan wel top minimal art, tot in de finesses perfect. Want hoe schraler en soberder de middelen, des te kwetsbaarder de uitvoering. Perfect moet ze zijn, omdat het kleinste foutje buitensporig stoort, maar als ze zonder verstoring haar zuiverheid behoudt, is de grootst mogelijke schoonheid het resultaat. | |
 |
Dan raakt het verhaal langzaam op de achtergrond en komen fantastische tableaus naar voren, snel, sensueel, wervelend. Niet elk detail is nu te volgen, maar dat geeft niet, wees stil en luister en kijk, ook voor uitleg is er geen tijd, nee, er is helemaal geen tijd, hoe kan dit blijven duren, dit mag niet zo snel voorbijgaan, kunnen wij het stilzetten? Maar om het stil te zetten en eeuwig te laten voortduren hebben we een meesterhand nodig. Een hand als die van Rodin. Een hand die de beweging vangt en boetseert, in waterverf en klei, de beweging tot een ding maakt, een ding dat altijd blijft, maar nooit hetzelfde is, de gestolde beweging elke keer opnieuw tot leven wekt, zoals de choreograaf zijn passen opnieuw laat beginnen, zoals Vivaldi op zijn thema varieert, zoals Rodin zijn omhelzingen in marmer dicht. | |
 |
Daarvoor moet de hand van de meester tintelen van de sensualiteit van de danser. Hij moet voelen hoe de choreograaf nog even een hand extra laat strekken, een bovenbeen draait, de kuit laat spannen op een verder vooruitgeschoven voet. Hij moet de sluierende beweging van het textiel door de lucht vastleggen in richting en formaat om de precieze grootte, die de enige juiste is, opnieuw te laten ontstaan. Hij moet kortom, het onmogelijke doen: de beweging stilzetten en de stilgezette beweging voor ons laten bewegen. | |
 |
Daarom, om die onmogelijkheid te leren, zat Rodin avonden lang in het theater, en nodigde zijn meest bewonderde danser, Nijinski, in zijn atelier. In zijn onvolprezen maar mooiste voordracht ooit, schrijft Rainer Maria Rilke: 'En sindsdien zie ik dat de tragiek van dit oeuvre ligt in zijn grootheid. Ik voel duidelijker dan ooit dat met deze dingen de beeldhouwkunst onstuitbaar tot een niveau is gestegen dat sinds de oudheid niet meer is voorgekomen. Maar deze beelden zijn in een tijd geboren die geen dingen kent, geen huizen,geen uiterlijk. want het innerlijk, dat deze tijd bepaalt, is zonder vorm, ongrijpbaar: het stroomt'. (*1) |
|
 |
Daar ontmoet Ed Wubbe Rodin, daar ontmoet ballet beeldhouwkunst. In de begaanheid met de beweging, in wat beweging moet zijn en wat er van behouden moet blijven. sommige toenaderingen in het ballet komen regelrecht uit het atelier van Rodin, die zijn ontmoetingen boetseerde naar die op de dansvloer.
Op de voortdenderende notenreeksen van Vivaldi, - virtuoos, zonder dat te willen zijn, uitgewerkt door het gezelschap Combattimento - waarop Johan Sebastian Bach later veel werk zou baseren, op de voortgaande bewegingen van de beroemde Russische dansers in Parijs, waaraan Rodin talloze lichaamshoudingen ontleende, op de overgeleverde verhalen over het immer verhuizende onhygiënische Franse hof, vestigt Wubbe met zijn hoogbegaafde dansers zijn interpretatie uit de 21e eeuw: die van de menselijke ontmoeting en de uiteindelijk overblijvende eenzaamheid. Dat is wat het stuk doet, het is vol, vloeiend, gelaagd, humoristisch, herhalend en verhalend, en uiteindelijk diep doordrongen van de schoonheid die vergankelijkheid onherroepelijk met zich meebrengt. In de beste traditie van Vivaldi, Bach en Rodin. |
|
|
(*1) Rilke, R.M. 1913 Ein Vortrag. Vertaling door Willem Bierman 1989, Rodin, een voordracht, Nijmegen, Archipel, p.30 |
||
| http://www.scapinoballet.nl/nl/ | ||
| http://www.combattimento.nl/ |