Joost van den Toorn en De Appel

Hedendaagse Postmoderne Vaas
2014,
maiolica earthenware,  61 x 21 x 22 cm,
unique work (photo Tom Haartsen)

In de NRC van 13 juli 2016 spreekt de nieuwe directeur van de curatoren-opleiding en presentatieruimte ‘De Appel’ in Amsterdam, zich uit over zijn aanstaande beleid:

„Door in de VS te verblijven heb ik veel interesse gekregen in onderwerpen als etniciteit, postkolonialisme, maar ook muziek”, vertelt hij. Wordt de in de Appel getoonde kunst daarmee politieker? „Zo wil ik het niet benoemen”, zegt hij. „Dat schrikt mensen ook weer af. Maar ik wil wel maatschappelijk bewuste kunst brengen. Een tentoonstelling wordt vaak als statisch begrip benaderd, maar het is ook een plek waar nieuwe wereldbeelden kunnen worden gevormd, over onderwerpen die moeilijk bespreekbaar zijn, of grensverleggend. Daarom wil ik allianties aangaan met andere Amsterdamse instellingen. Om daar evenementen omheen te organiseren.”

In zo’n ‘statische’ tentoonstelling in Leeuwarden staat hij nu nog behoorlijk aandoenlijk te zijn, deze postmoderne vaas. Alsof er alleen een geknakte tulp in past. Het postmodernisme beleefde volgens kenners zijn hoogtepunt in de 80er jaren van de vorige eeuw. Of is dat wat alleen de media ons verkondigen en is postmodern nog alom aanwezig? Als het aan Joost van den Toorn ligt, dus wel. Dat maakt hij duidelijk met zijn overbodige stapeling van minimalistische geometrische vormen tot één beeld, ironisch op elkaar gezet. Overdaad en Ironie, twee hoofdkenmerken van het postmodernisme. En bovendien: het staat op de vaas zelf. Dus zolang die nog heel is, is het postmoderne hedendaags.

Is dit het snijpunt tussen kunst en maatschappij waar het bestuur van De Appel over spreekt? Maatschappelijk bewust? Is het daarom kunst, of juist niet? Zou de nieuwe directeur van De Appel een tentoonstelling over het werk van Joost van den Toorn maken? Van den Toorn maakt zeker grensverleggende beelden, ook al zijn ze niet zo politiek prekend als sommigen wel zouden willen. Daarvoor zijn ze vaak te ironisch. Zoals deze:

Joost van den Toorn, Waiting for the loveboat, 2010 aardewerk, coll. Kunstenaar

Als de kunst gaat preken, kun je van kunst niet meer spreken.
De roep om 'geëngageerde kunst' is groot. Maar geëngageerde kunst is een vergissing. Er wordt meestal mee bedoeld dat het kunstwerk een specifiek populair thema agendeert,  zoals ecologie, of etniciteit, of digitale communicatie. Maar kunst is geen journalistiek en gaat niet over politiek. Maatschappelijk bewust is niet iets apart, want ze is overal, in alles. Zelfs in de ironie van Van den Toorn. Niet omdat het gewenst is, maar omdat het niet anders kan. De Tijd waart in alle uitingen.