Sleeping Boy, 2016, Oliver Laric, Stereolithography and selective laser sintering,
polyamide, polished epoxy, TuskXC2700T, polyurethane, pearlescent pigment,
water-transfer print, 55 x 111.5 x 101.5 cm
Rotterdam Kunsthal (februari-maart 2017)
Over originelen en kopieën
“Sleeping Boy”, een stilstaande sculptuur van Oliver Laric, stond aan het begin van de tentoonstelling ‘Human / Digital: a symbiotic love affair’, in de Kunsthal, in februari en maart van dit jaar. De sculptuur werd niet door recensenten genoemd. Zonder uitzondering schreven zij over de videoschermen en bewegende beelden van de tentoonstelling en toonden daarmee hun eigen associatie met het woord ‘digital’: het bewegende beeld op internet. Daar horen geen ‘standbeelden’ bij.
Wat je direct opvalt, is dat je te maken hebt met een klassiek beeld, in uiterst onklassieke, tegenwoordige materialen. Het hoofd is van glimmend doorzichtig plastic, het bovenlichaam van een wit, marmerachtige stof, het onderlichaam van een gelige, glanzende substantie, de kuiten en voeten van een helwitte, korrelige massa. Het ding waar hij op zit (zetel, stoel, rots, boomstronk?) is ook weer uit verschillende materialen opgebouwd, tot en met een wit-zwarte namaakgraniet aan toe. Een zeester naast zijn voeten, een wifi-symbool in de aarde-laag, een hagedis, boomschorsscheuren, een elfenbankje en vooral opbouw in goed zichtbare blokken, afwijkingen van de klassieke beeldtaal. Kortom: het hele beeld roept: “kijk maar goed, ik ben niet wat ik lijk”.
 |
De tekst die de Kunsthal presenteerde bij “Sleeping Boy” was de volgende: ”Oliver Larics video’s, sculpturen en installaties onderzoeken het productieve potentieel van kopieën, bootlegs en remixes en hun rol in de totstandkoming van zowel historische als de hedendaagse beeldcultuur. Ergens op de grens tussen het heden en verleden, het authentieke en niet-authentieke, het origineel en de latere bespiegelingen, elimineert Larics werk categorieën en vervaagt het grenzen. In 2016 maakt Laric een groep 3D-geprinte objecten gebaseerd op scans van het beroemde beeld ‘Sleeping Shepherd Boy’ (1843) van de neoclassicistische kunstenaar John Gibson.” |
 |
Het thema van de in slaap gedommelde herder begint in de tijd van de antieke Grieken. Zij vertelden over Endymion, de zoon van Zeus, die leefde op de berg Latmos. Hij werd in zijn slaap regelmatig bezocht en gekust door de godin Selene. De gelukzaligheid die hij daardoor beleefde deed hem verlangen voor eeuwig te mogen sluimeren. Deze bede werd door Zeus verhoord. De berg Latmos betekent ‘berg van de vergetelheid’ en Endymion is de verpersoonlijking van de slaap. |
 |
Terwijl Laric zich baseert op Gibson, baseerde Gibson zich op een reliëf in het Capitolijns Museum, in de Sala degli Imperatori. Hij presteerde het, geïnspireerd op dit reliëf, ondanks het tweedimensionale karakter ervan, een werkelijk driedimensionaal vrijstaand beeld te maken. Daarbij oriënteerde hij zich op werken van zijn vroegere docenten in Rome: Antonio Canova (Sleeping Endymion, 1818) (Afb.) en Bertel Thorvaldsen, die een wakende herder had geboetseerd (Shepherd Boy, 1817) |
 |
Sleeping Endymion, (1818) Antonio Canova, Chatsworth House, (home to the Duke and Duchess of Devonshire, passed down through 16 generations of the Cavendish family). |
 |
Shepherd Boy, (1822-1825) Bertel Thorvaldsen, Marmer h = 148 cm, Copenhagen, Thorvaldsens Museum. |
 |
Die hele geschiedenis en de herkomst van al die beelden weet je heus niet, als je in de Kunsthal voor het beeld van Laric staat. Het origineel van Gibson verheldert wel het een en ander, zoals de herdershoed onder de linkerhand, de schapenvacht over de rots waarop hij zit, de boomstronk als rugleuning, de plooien van zijn mantel over zijn geslacht en achter zijn billen langs, de platte uitsnede uit de aarde die dienst doet als sokkel. En niet te vergeten de herdersstaf, die vanaf de grond tussen zijn benen door omhoog steekt, langs zijn rechterhand. We zien een mooie jongen, geschapen naar de neoklassieke schoonheidsidealen van de 18e eeuw, Deze idealen werden verwoord door de Duitser Winckelmann als ‘edele eenvoud en kalme grandeur’, terwijl hij ervan overtuigd was dat de modernen in zijn tijd niet aan de klassieken konden tippen. Gibson bewijst zijn ongelijk. Hij maakte niet een dorre kopie, maar componeerde zelf een toonbeeld van ingetogen rust en ongestoord vertrouwen. Het klassieke verhaal is er misschien de oorzaak van dat deze herder naakt is en (toch) in slaap is gevallen. Volgens de overlevering heeft de kuise Selene hem nooit bezeten en hem alleen maar smachtend van verlangen gekust. Hoe verleidelijk en (homo-)erotisch kan een in zijn slaap bespiedde jonge man zijn? (Zie ook: foto’s op Flickr, met dank aan ketrin1407) |
 |
Wat voorlopig een raadsel is voor ons, is de vraag waarom Oliver Laric, een jonge, eigentijdse kunstenaar in ons digitale tijdperk, juist dit beeld uitkiest om te 3D-printen en waarom hij dat juist op deze manier heeft gedaan. Natuurlijk past het compleet binnen de titel ‘Human / Digital: a symbiotic love affair’, maar dat had net zo goed gedemonstreerd kunnen worden aan de hand van een 3D-print van Marilyn Monroe. |
 |
Zoekend in het oeuvre van Oliver Laric kom je eerst terecht op de website van de Berlijnse galerie Tanya Leighton, die een serie foto’s plaatst van een tentoonstelling van Laric, november 2014. De sculptuur is dezelfde als in de kunsthal. Al eerder had Laric bij hen een tentoonstelling, begeleid door een tekst van Rosi Braidotti (hoogleraar filosofie in Utrecht) met als titel ‘METAMORPHIC OTHERS AND NOMADIC SUBJECTS’. Braidotti maakt een sterk filosofisch en politiek statement van de sculpturen van Laric, en pleit in een lang en niet gemakkelijk artikel voor meer wederzijds begrip en gelijkstelling van ‘de ander’, bijna iedereen die niet blank, mannelijk, Europees, hoog opgeleid en gezinshoofd tegelijk is. ‘Leitbild’ van die expositie en de theoretische beschouwing daarbij was ‘The Hunter and his Dog’(2014), eveneens een sculptuur gebaseerd op de 18e eeuwse stroming. |
Dichterbij de sculptuur van de slapende herdersjongen ligt een artikel van Max Henry, in mei 2016, op https://frieze.com/article/oliver-laric, waarin hij uitlegt wat het uitgangspunt voor de beeldhouwer is: dat originelen en kopieën bestaan uit uitwisselbare sets informatie, elk met zijn eigen variabelen ingesloten (net zoals gebeurt bij het vertolken van klassieke muziek). Laric demonstreert dit door heel veel scans en foto’s te verzamelen en te ordenen, net zo lang tot hij een bruikbare scan heeft samengesteld, waarmee hij zijn 3D-printer kan voeden. Uiteindelijk wordt de hand van de beeldhouwer vervangen door een machine en software, en de informatie hoe dit te doen is voor iedereen vrijelijk toegankelijk. Zo zal elke interpretatie zijn eigen kopie voortbrengen. Geen enkel kopie kan ooit hetzelfde zijn als een andere, omdat de kennis wordt verzameld van verschillende bronnen. Misschien is dit de manier waarop kunstwerken de volgende duizend jaar kunnen overleven. Verdwenen is het ‘aura’ van het origineel. In haar plaats komt een nieuwe romantiek met informatie als inhoud. De geest zit in de machine en kan elk moment worden omgezet in materie. Kopieën zijn niet voor de volle honderd procent kopie en vertegenwoordigen hun eigen waarde. Intussen heeft Laric –zonder het direct in beeld te brengen- het verschil duidelijk gemaakt tussen een 3D-geprinte foto van Marilyn Monroe en de 3D-geprinte ‘kopie’ van de slapende herdersjongen. Zijn wens was niet het namaken van een origineel, maar de eigentijdse interpretatie ervan. Het is natuurlijk wel een erg rationele benadering die meer te maken heeft met de theorieën over wat kunst is, dan dat ze zelf kunstwerken voortbrengt.
De scans die Laric maakt – na eindeloze gevechten over auteurschap, copyright etc.- staan nu voor iedereen beschikbaar op internet: http://www.threedscans.com/
Het is duidelijk dat dankzij de digitale technieken ongedachte replica’s gemaakt kunnen worden. Of dat nu ook de werkelijke praktijk van de beeldhouwer zal worden is nog maar de vraag. Zowel de kunstenaar als het publiek zullen altijd waarde blijven hechten aan het unieke van het unieke kunstwerk. De slapende herdersjongen houdt zich voorlopig buiten de discussie: hij heeft genoeg aan zijn eeuwige sluimer.
Zie ook: http://threedscans.com/walker-art-gallery/sleeping-shepherd-boy/
