Berlinde de Bruyckere in het Haags Gemeentemuseum

Voorovergebogen ligt het volwassen lijf, in een glazen kist. Lichaam is een te groot woord voor dit vlees dat loslaat van het geraamte. Amorf is het eerder, hoewel armen, benen zichtbaar zijn, is het week, ontbindend. Vanaf de schouder is de huid geopend en vouwt zich het bovenste deel vol erbarmen over het onderste. Bij de linkervoet is dat over elkaar heen liggen het meest zichtbaar. De voet is in de lengte doormidden gesneden, het bovenste deel hangt over het onderste. Daartussen perst zich een dikke vetlaag naar buiten, als het laatste levenssap.

Het zien van de gespleten voet doet pijn. De tenen zijn bebloed, tot onder de nagel. De huid is zeer dun, de botten zijn zichtbaar onder de huid. Het bot van de kleine teen steekt naar boven toe uit. Onder de zool zijn de lijnen zichtbaar, het maakt de voet teer.
Het dode lijf doet denken aan dat van een oude man of vrouw. De voet is zo broos, de zool is glad. Het doet mij denken aan de voeten van mijn moeder toen zij al ver in de negentig was. Net zo zacht en rond de hiel, bijna weer als van een klein kind. Warm. Hem wrijven, hoe voorzichtig ook, zou haar verwond hebben. Mededogen,voel ik, mededogen met dat lijf dat daar zichtbaar ligt weg te kwijnen. ' Erbarme dich' zou te sentimenteel zijn, toch is dat wat nagalmt in mij als ik naar buiten loop.

In Doubt

In een ijzeren vitrine, waar de twee planken uitgenomen zijn, hangt een lijkkleurig innerlijk, achter twee niet gevilde armen.
De handen hangen in elkaar gevouwen, machteloos onderuit. Een tak die in hen rust wordt naar boven toe ader, wordt bot, wordt kraakbeen, hecht naar binnen.
Dit is alles vlees.

Hangend.
Aan een middenstijl, die boven op de vitrine ligt, aan dunne vliegertouwen bevestigd, op onlogische wijze onregelmatig geknoopt, zo, dat het gevaarte rechtop hangt en niet uitzakt naar de zwaarste zijde.

De vitrine heeft aan twee zijden, achter en links, glas en is aan twee zijden, voor en rechts open. Dat lokt je naar die zijden  om waar te nemen. Huiverend proberen de geur te ruiken. Terugdeinzend pogen onder de huid te kijken, die onverbiddelijk gesloten blijft.

Sacraal en nog net draaglijk

De rechterzijde, als een uit brede heup neerhangend been, toont rood-blauwe kleurvlekken, zonder aderen. En toch is het, onontkoombaar, naakt vlees. Ook al is het epoxyhars en was, het blijft vlees. Gelukkig is het epoxyhars en was, anders was het niet te harden. Vlees van epoxyhars en was, om de noodzakelijke afstand te bewaren, zoals de toneelspeler in het theater op afstand blijft, terwijl hij onze emoties wekt. Bewust epoxyhars en was voor het maximale effect. De vorm doet de rest.

Tegenbeeld van een kruisiging, misschien het lijf na de afname. Geen os van Rembrandt of Soutine, barokke Rubensachtige overdaad, nee, Michelangelesk marmer. Het zou niet anders kunnen dan hangen, of achteroverliggen op een kussen, maar dan verliest het de overgave. Dit is de overgave aan de twijfel, aan zekerheid is er niets. Zoals de stervende slaaf van Michelangelo overgave is aan de dood, en daarom een ineenzakken, zo is deze overgave aan de twijfel een hangen.
De vitrine als sokkel om een beeld in te hangen, de meest speciale manier van tonen in de meest speciaal gecreëerde ruimte, binnen de speciale ruimte van een museum. Sacraler kan het niet.

Elie en J.M. Coetzee

In het boek Allen Vlees van Berlinde de Bruyckere en K.M. Coetzee staat dit beeld ‘Elie', dat ook in Den Haag te zien is. Hier volgt een stukje tekst dat zij daarbij hebben geplaatst:

“Ik zal uw kleren naar de liefdadigheidswinkel brengen. En ik zal die man in Duitsland schrijven, meneer Wittwoch, als hij zo heet, om hem te laten weten dat het met uw Meningen gedaan is, dat er geen nieuwe meer zullen komen.
Dat alles zal ik hem beloven, en zijn hand stevig vasthouden en hem een kus op zijn voorhoofd geven, een echte kus, om hem te herinneren aan wat hij achterlaat. Welterusten, Senor C, zal ik in zijn oor fluisteren; zoete dromen, en zwermen engelen, en de hele rest.”

 

(Berlinde De Bruyckere & J.M. Coetzee 2012 Allen Vlees   MER, Paper Kunsthalle)

 

(Als u op de foto's hieronder klikt, ziet u een vergrote versie)