Claudy Jongstra (5)

Blauw van de hemel, blauwer door het wit van de wolken.
Wit van de wolken, witter door het blauw van de hemel.
IJle strengen, slierten in een cirkel.
Archaïsche paardenstaarten.
Rafels van heksenkring.
Zachtheid van dwang.
Kracht van veelvoud.
Grens.
Vilt.
Huis van sjamaan, tovenaar, stamhoeder.
(Wol is warm, blauw is koel).

Het thema van de ronde, opengebroken en transparante, maar toch afgebakende ruimte, vinden we terug bij Francis Bacon, misschien wel de meest intimiderende schilder over pijn.

Francis Bacon. ‘Naar Muybridge 'The Human Figure in Motion: Woman Emptying a Bowl of Water / Paralytic Child Walking on All Fours' 
1965
Olieverf op doek 199 x 148 cm,
Amsterdam, Stedelijk Museum.

Het Museum schrijft: “In dit schilderij van Francis Bacon zijn figuren verwerkt die ontleend zijn aan foto's van Eadweard Muybridge. Het verlamde kind en de vrouw die water uit een emmer giet, zijn beiden gebaseerd op foto's van deze fotograaf. Hij was een belangrijke inspiratiebron voor Bacon. Evenals andere werken van de kunstenaar toont het schilderij een kale, onbestemde ruimte. De achtergrond is een geabstraheerde renbaan, waarin het kind en de vrouw balanceren op een ring. De vervormde figuren gaan geen interactie met elkaar aan. De vrouw is zelfs afgebeeld in een apart afgebakende ruimte. De ruimte is opgedeeld in grote kleurvlakken. Bovendien zijn het kind en de vrouw veroordeeld tot hun eigen kleurdomein. Al deze kenmerken wijzen erop dat dit kunstwerk over isolatie gaat. De renbaan is misschien ook een verwijzing naar Bacons eigen leven. De renbaan was voor hem geen onbekend terrein en gokken was voor hem een vertrouwd tijdverdrijf. Volgens Bacon was de overeenkomst tussen gokken en schilderen dat deze activiteiten beide een element van toeval bezitten. Hij omschreef het schilderen als het marchanderen tussen de intentie van de kunstenaar en toevalligheden op het doek.”

Gilles Deleuze* schrijft in ‘Francis Bacon, Logica van de gewaarwording’:
“Van meet af aan is de Figuur één lichaam, een lichaam dat plaatsvindt binnen de afzetting van de kring. Maar het lichaam verwacht niet alleen iets van de structuur, het wacht ook op iets in zichzelf, het richt al zijn inspanningen op zichzelf om Figuur te worden. Nu gebeurt er iets in het lichaam: het is zelf de bron van de beweging. Het probleem is niet langer de plaats, maar eerder de gebeurtenis.”
En even verder:
“Aanwezigheid, aanwezigheid: het is het eerste woord dat opkomt bij een schilderij van beken is het mogelijk dat die aanwezigheid hysterisch is? Ministerie cursus is zowel iemand die zijn aanwezigheid opdringt als iemand voor wie de dingen en levende wezens aanwezig zijn, altijd aanwezig zijn, en die deze buitensporige aanwezigheid aan elk ding toekent en op elk wezen overbrengt.”

Francis Bacon. ‘Painting’ 
1946
Olieverf op doek 198 x 132 cm,
New York, MoMA

Ook in dit schilderij, met de eenvoudige titel ‘Painting’, doet zich een gevangen zijn voor, binnen een transparante cirkel die op zijn beurt weer is opgenomen in een hoekige ruimte. Zijn het de kleuren van het schilderij waardoor ik moet denken aan het werk van Claudy, of is het de structuur van Metaphoric Indigo dat dit schilderij bij mij oproept?

Bacon described the work as his most unconscious, the figurations forming without his intention. In an interview with David Sylvester in 1962, Bacon recalls:**

    FB:"Well, one of the pictures I did in 1946, which was the thing that's in the Museum of Modern Art ..."
    DS:"The butcher-shop picture."
    FB:"Yes. It came to me as an accident. I was attempting to make a bird alighting on a field. And it may have been bound up in some way with the three forms that had gone before, but suddenly the line that I had drawn suggested something totally different and out of this suggestion arose this picture. I had no intention to do this picture; I never thought of it in that way. It was like one continuous accident mounting on top of another."

Metaphoric Indigo roept een denken en voelen op over ruimte en begrenzingen dat me doet denken aan het prachtige boekje van Gaston Bachelar,*** ‘The poetics of Space’.
Daarin zegt hij dat als hij de belangrijkste eigenschap zou moeten benoemen van een huis het voor hem zou zijn dat het huis de dromer beschermt en de dromer toestaat om in vrede te dagdromen. “Thought and experience are not the only things that sanction human values. The values that belong to daydreaming mark humanity in its depths. Daydreaming even has a privilege of autovalorization. It derives direct pleasure from its own being.”

Misschien is dit waar de kracht huist van Methaporic Indigo: in dat het een ruimte schept waarin je mag dagdromen, een ruimte waarin je het podium mag beklimmen dat je optilt boven je aardse bestaan.

* Gilles Deleuze (2002) ‘Francis Bacon, Logica van de gewaarwording (Octavo 2015) p. 23 en p. 49
** Excerpt from the October 1962 interview with David Sylvester for the BBC.
*** Gaston Bachelard (1958), La Poétique de l espace’, New York, Orion Press, 1964 p.6