Ai Weiwei 6 Mijmeren

Mijmeren is de manier van persoonlijk materiaal toevoegen aan het kunstwerk: het brengt een overvloed aan gedachten en gevoelens in het spel, en het bevrijdt ons van routinematige aannames. Mijmeren brengt onszelf terug bij onszelf. Dankzij het mijmeren rond het kunstwerk vergeten wij even onze maatschappelijke status en alle druk die deze met zich meebrengt. We worden niet meer afgeleid door het alledaagse bestaan en keren terug tot onszelf.
Het proces van het mijmeren is een proces waarin gedachten die in eerste instantie niets met elkaar te maken leken te hebben, een gemeenschappelijk thema blijken te hebben, gedachten die op het eerste gezicht licht en haast toevallig lijken, langzaam samenkomen en dankzij het kunstwerk in gewicht toenemen. Je krijgt het gevoel dat in het kunstwerk de kunstenaar de innerlijke werking van je gevoel aanboort en die aan je laat zien met meer kracht en precisie dan je het zelf gedaan zou kunnen hebben. Er is niets anders dat ons de weg wijst na het ontdekken van al onze associaties behalve het raadplegen van onze eigen weerklank. En dat is de extra verdienste van het mijmeren: het is een proces waarin we ons gewaarworden dat wij omgaan met delicate onderwerpen waar wij zelf nog onzeker over zijn.
(Vrij naar Armstrong, J. (2000) Move Closer, An Intimate Philosophy of Art, New York,Farrar Straus & Giroux. (Pagina’s. 60-75))

1			Is het belangrijk om vast te stellen of het een kunstwerk betreft, of ‘maatschappelijke communicatie? Is het niet zo dat Kunst altijd communiceert? De David van Michelangelo was toch ook communicatie, als beeld dat de overwinning vierde van het kleine Florence op het grote Pisa? Politiek dus. Of is de David feitelijk geen kunst volgens de stelling van Christoph Menke? Hoe dan ook, wat is er nu eigenlijk belangrijker: het beeld of het verhaal?
2			Menke spreekt steeds over ‘het esthetische’. Wat is precies het esthetische? Is dat wat Kunst is? Of is dat wat kunst tot kunst maakt? Moet ik nu door de hele wetenschap esthetica heen, om het werk van Ai Weiwei als kunst te kunnen waarderen? Veel van Ai Weiwei’s beelden zijn zeer esthetisch: uitgebalanceerd, harmonieus, ‘mooi’, welgevallig, ondanks de zwaarte van de problematiek die ze aanduiden: is dat niet decadent, nu het onderwerp zelf op afstand blijft?
3			Er is niet alleen een kunstwerk, maar er is ook iemand die het gemaakt heeft: een kunstenaar. “There really is no such thing as Art. There are only artists”. (Er is eigenlijk niet zoiets als kunst. Er zijn alleen kunstenaars.) zegt de beroemde opening van E.H. Gombrich in zijn boek The story of Art. Dat was in 1950 maar het boek is nu bezig met de 16e druk en geldt nog steeds als een van de belangrijkste bronnen om je vertrouwd te maken met kunst. Er kleeft een nadeel aan die visie: het suggereert dat elk werk van een kunstenaar een kunstwerk is. Zijn er ook ‘slechte’ kunstwerken of faalt de kunstenaar nooit? Is Ai Weiwei een echte kunstenaar volgens de opvatting van Gombrich, of is hij een activist, zoals de Kunsthal betoogt?
4			In de tentoonstelling is geen eigen handschrift te ontdekken van Ai Weiwei. Alle werken zijn ontstaan door een ambachtelijke uitwerking van de ideeën, de ideeën die (misschien) wél uit Ai Weiwei’s identiteit voortvloeien. Anders gezegd: opvatting en kunstenaar zijn met elkaar versmolten maar het werk en de maker zijn niet met elkaar versmolten, zelfs de ‘kisten van Ai’s gevangenschap’ zijn onpersoonlijk. Ai’s zonnebloempitten zijn gemaakt door 1600 medewerkers, te vergelijken met de studio steen-beeldhouwers die de beroemde marmeren beelden maakten voor Antonio Canova. Of de kunstenaar zelf zijn werken moet maken, wil het kunst zijn, is al eeuwen lang een discussie.
5			Wat een vragen allemaal. Ai Weiwei wordt nog steeds gevierd in de grootste en belangrijkste musea van de wereld. Dan kan het toch niet anders dat zijn kunst Kunst is!
6			Hoe verhoudt Ai’s kunst zich tot de rest van de kunst? Hier zie ik niets om te kopen en niets dat in mijn huiskamer past. Niets dat mij opvrolijkt, niets dat mij bevestigt, niets dat mij ondervraagt, niets dat mij een opening biedt: alles is te wijten aan het grote systeem waar ik geen invloed op heb. Ik kan zelfs niet bepalen waar het zich voltrekt.
7			Het is geen communicatie, het is éénrichtingsverkeer, zending. Maar waar zou het anders getoond kunnen worden dan in de grote museumzalen. Hoe anders kan het ooit zo’n overweldigende indruk maken, als je het niet lijfelijk kunt ontmoeten? Ai is ooit begonnen op de filmacademie, zijn wending naar de lijfelijke aanwezigheid van dingen is zeker bewust door hem gemaakt. Groter en meer aanwezig dan het grootste bioscoopdoek is een bewuste keuze. Waar zijn er anders zulke mogelijkheden dan in de stadions van de kunst?

De Royal academy of Arts in London is in ieder geval helder over hun standpunt::

op bovenstaande drie ‘screenshots’ staan de volgend teksten:

Deze kunstenaar scheiden van de politieke context is niet alleen de man en zijn werk verkeerd begrijpen, maar ook het potentieel van kunst en de wereld waarin we leven.

De meest succesvolle creatie van Ai Weiwei is ongetwijfeld zichzelf. In hem heeft de kunstenaar de beeldende kunst volledig overstegen in een apotheotische daad van bevrijding. Geen wonder dat de klungelige autoriteiten ook consequent verkeerd zijn in hun omgang met deze kunstenaar.

Nu we - met behulp van deze tentoonstelling - een vollediger beeld hebben van de man en zijn kunst, moeten we inderdaad het potentieel van kunst in de 21e eeuw opnieuw evalueren. Door zijn heroïsche toewijding aan mensenrechten, kunst en China heeft Weiwei de waarheid getoond van die voorheen hypothetische favoriet uit de debatten, dat kunst verre van alleen maar het leven imiteert, maar in feite de wereld kan veranderen.