Sluiswerken

De kunstenaars laten zien wat volgens hen niet onopgemerkt mag blijven. De ene kunstenaar laat zich inspireren door het bouwproces zelf, de andere door het beoogde resultaat. Beiden worden gegrepen door de ontmoeting met de bouw: wat bindt ons, bouwers en kunstenaars? Hoe beleef ik persoonlijk deze ontmoeting en hoe maak ik dat zichtbaar? Welk proces breng ik op gang, gedreven door de voortgang die ik waarneem bij de sluis? Hoe ga ik om met het besef dat deze ontmoeting tijdelijk is?

Het werk aan de sluis is de aanleiding. Het gaat niet alleen om de sluis zelf. De uitdaging is om met behoud van het gemeenschappelijke onderwerp, trouw te zijn aan het eigen oeuvre, de eigen signatuur, de eigenheid van de kunstenaar. Gelijktijdigheid en gemeenschappelijkheid zijn dwingend. Eén sluis wordt tien, één tijd wordt tien, tien kunstenaars, tien oeuvres, tien opvattingen. Tien keer een weergave hoe wij deelhebben aan onze wereld en aan onze tijd.

Afb. 1 Jacob van Ruisdael,
Brug met een sluis 1648-49
Olieverf op paneel 38x 56cm
Los Angeles,
The J. Paul Getty Trust

In Nederland zijn we volledig vertrouwd met het ingewikkelde systeem van sluizen, en we kennen het karakteristieke gezicht van de bovenbouw van de sluisdeur die hoog boven het land uitsteekt. Jacob Isaacszn. van Ruisdael, die de sluis schilderde op het schilderij van afb. 1, vatte dit op als het onderwerp. Een schilderij waar je als toeschouwer als het ware op het landweggetje staat, dat omhoog over de sluis heen voert. Een landschap, waarbij niet de boten, of de functie van de sluis het onderwerp zijn, maar het ervaren van het landschap zelf, de ervaring van ín het landschap zijn. De menselijke ingreep is deel geworden van de natuurlijke omgeving. De sluis markeert het buiten zijn in het landschap, als een idyllisch genoegen.

Weurt
Afb. 2 Sluis Weurt

Toen in 1926 het kanaal van de Maas naar de Waal werd gegraven, is er in Weurt een sluis aangelegd. Vijftig jaar later, rond 1976, werd het kanaal verbreed ten dienste van de grotere scheepvaart. Toen is naast de eerste een tweede, grotere sluis gebouwd.
De bouw werd op de voet gevolgd door de kunstenaars Theo Elfrink, Jo van Dreumel, Jan Hein van Rooij en Stef Willems.

Afb. 3 Theo Elfrink
Sluiswerken 1976

Een tentoonstelling die hun registratie van de sluisbouw toonde, werd in 1978 gehouden in de Commanderie van St. Jan in Nijmegen. Nu 30 jaar later, moet er opnieuw aan het sluizencomplex gewerkt worden, als onderdeel van het project “Maaswerken”. In haar uitleg over de ‘Maaswerken’ kenmerkt Rijkswaterstaat de Maas naar drie eigenschappen: ‘de dreigende, de levende en de dragende Maas’.
Het werk aan de sluis bij Weurt wordt als volgt beschreven:
‘Over de sluis bij Weurt lopen twee bruggen die verhoogd worden met 2,5 meter. Het gaat om één vaste en één beweegbare brug. Deze maken deel uit van de Van Heemstraweg. De vaste brug zal door een beweegbare brug worden vervangen. De toe- en afritten komen hoger te liggen. De verhoging van deze bruggen is nodig om grotere schepen, met vier lagen containers op elkaar, vrije doorgang te kunnen bieden.’
Het is duidelijk: voor Rijkswaterstaat gaat het nu om de ‘dragende’ Maas.

Kunstenaars
Van de kunstenaars die er in 1976 bij waren, doen nu Stef Willems en Theo Elfrink opnieuw mee. Het is logisch dat zij, indertijd zo nauw betrokken bij de bouw van de nieuwe sluis, nieuwsgierig zijn naar wat er nu aan de sluis wordt veranderd. En het is niet echt verwonderlijk dat Theo’s dochter, inmiddels ook beeldend kunstenaar, die nieuwsgierigheid deelt. Maar wát precies boeit de kunstenaars, en waarom hebben acht anderen zich nu aangesloten bij het project Sluiswerken, dat door het kunstenaarsinitiatief De Nieuwe Gang, is opgezet? Manuel Kurpershoek, een van de nieuwe deelnemers, verwoordt het als volgt: ‘De machines draaien hun balletten, hakken hun muziek. Grond wordt verzet... in enige tijd is de trotse weg- en waterkruising een groot modderbad. Waaruit de nieuwe plek kan groeien.’ ‘Sluiswerken’ zelf zegt daar over: ‘na 30 jaar zal opnieuw geregistreerd en geïnterpreteerd worden’.

In het vervolg van het artikel bespreek ik elk van de kunstenaars apart: zie daarvoor de catalogus.

De tentoonstelling duurt van 27 mei 2008 tot en met 15 juni 2008

De Nieuwe Gang, Kloosterstraat 7, 6641 KW Beuningen

openingstijden vrijdag 17.00-21.00, zaterdag en zondag 12.00-17.00

www.denieuwegang.nl