Lotte Geeven in The Mirror and the Lamp Show

In de vensterbank liggen zaden, bonen en gedroogde bladeren. Tegen een wand hangt brutaal over het kostbare behang, een schilderij dat nog het meest doet denken aan de ouderwetse schoolplaten van ‘het systeem der elementen’. Op de wand daar tegenover hangt een iPad waarop een diashow wordt vertoond van zaden en bonen.

De folder van de tentoonstelling’ zegt:
“Op een onbewoond eiland in de Golf van Thailand verzamelde Lotte Geeven zaden, knollen en wortelstokken van onder andere grassen, mangroven, bomen en bloemen; in totaal meer dan 350 soorten. Deze illegaal geïmporteerde gemeenschap is klaar om op elk gewenst moment tot leven geroepen te worden en is opgeslagen in de tank. Het is een tropische fragmentatiebom van honderden verleidelijke microsculpturen die zich bedienen van gif, stekels en speervormen in een strijd om een plek in het dynamische eiland.”

Nu weten we wat zich in de ketel bevindt. De ketel wordt ‘tank’ genoemd, en is feitelijk een kluis. Een kleine greep daaruit ligt als monsters in de vensterbank, een methodische ordening van de inhoud is afgebeeld op het schilderij, en de diashow toont als aanvulling elk fragment van de inhoud apart.

De kunstenaar is kennelijk bevreesd om niet volledig te zijn. Haaks op de romantische notie van ‘een onbewoond eiland’ is hier sprake van roestvrij staal, een illegale fragmentatiebom, gif, stekels en speervormen, en de strijd om een plek. Dat alles met wetenschappelijke precisie opgetekend tegen de ene wand, en als een notariële opsomming afgespeeld tegen de andere wand. Waarom is dit kunst? Waarom heten deze biologische bestanddelen hier microsculpturen?

Niet de biologische bestanddelen zijn kunst, maar de samenstelling van het geheel, de installatie van de ketel, het schilderij, de iPad en de monsters in de vensterbank tezamen. Het duurt even voordat je als toeschouwer al deze elementen bij elkaar neemt. Pas als je de samenhang ontdekt heb, doet zich de logica van de samenstelling voor. De beschrijving van het verzamelen en invoeren naar deze plek toont een bedreiging. Want in de beschrijving ligt het onheil als in de doos van Pandora vervat. Als deze kluis eenmaal wordt geopend zijn de gevolgen voor de plek niet te overzien. Daarom ook zijn deze bestanddelen verleidelijke microsculpturen: toegeven aan de verleiding betekent onherroepelijk vernietiging van het eigene. Het gaat hier om schoonheid die noodlottig wordt. De beschrijving begint niet voor niks met het woord Swash Zone: “afwisselend bedekt en blootgesteld door oplopende golven die de kustlijn doen eroderen”. Deze roze sectie bevindt zich op het topniveau in de kluis. Al lezend ontvouwt zich de hardheid van het klimaat en de natuur, waar tegen de gewassen opgewassen moeten zijn. Onnadrukkelijk is duidelijk dat er dan ook niet met hen te spotten valt.

De vergelijking met de atoombom of de catastrofe van een lekkende kerncentrale dringt zich op door de laboratoriumachtige vormgeving van de installatie. De helderheid van de materialen en het concept wekt de schijnzekerheid dat de mens deze processen in de hand kan houden. Maar de mens is in de hele installatie niet aanwezig en dat is misschien maar goed ook, want wie zou je het toe durven vertrouwen om de kluis te openen?

In zijn boek Meesterwerken Meesterzetten gebruikt Frank Reijnders regelmatig de uitdrukking ‘het-in-zichzelf-besloten-kunstwerk’. Deze uitdrukking helpt bij het nadenken over de dubbelzinnigheid van dit kunstwerk. Zeker is deze installatie van Lotte Geeven ‘in zichzelf besloten’ maar tegelijkertijd en juist daardoor is ze ook betrokken op wat er buiten deze installatie aan de hand is. Doordat ze in zichzelf besloten is kan ze overal op de wereld zijn en is ze tegelijkertijd voor de hele wereld van betekenis. Het in zichzelf besloten zijn verleent haar de vrijheid en de zelfstandigheid die noodzakelijk is om het beperkte milieu van het onbewoonde eiland te overstijgen.

(Als u op de foto's hieronder klikt, ziet u een vergrote versie)