Tomás Saraceno in K21

Meemaken, erbij zijn

Tomás Saraceno - in orbit
(verlengd tot 30 juli 2016)
K21 STÄNDEHAUS, Düsseldorf.

Boven de piazza van K21 zweeft op meer dan 25 m hoogte de reusachtige ruimte-installatie IN ORBIT van kunstenaar Tomás Saraceno. Het is een constructie van stalen netten, die op drie niveaus boven elkaar onder de enorme glazen koepel zijn gespannen. Binnen het in totaal 2500 m² grote netwerk hangen een aantal met perslucht opgeblazen ballonnen, elk met een doorsnede van zo’n 8 m. Bezoekers kunnen de transparante installatie betreden en zich tussen de ballonnen op de netten vrij bewegen.

Een ‘orbit’ in het Engels is zowel een baan, als een kring, als een oogkas of de rand van een oog en vooral de uitdrukking voor een atmosfeer. Maar dan een tastbare atmosfeer waarin je je kunt bewegen.

Als meerdere personen zich tegelijkertijd door de netten bewegen, raakt de hele constructie in beweging en zie je wat een moeite het de mensen kost, om rechtop te blijven lopen. Het is spannend, eng, je maag draait om, je ziet overmoedigen met hoogtevrees angstig terugklimmen naar de ingang, terwijl anderen voorzichtig proberen te wennen aan het deinende net. Een gedeelte van de constructie bevindt zich boven de verdiepingsopbouw, zodat het daar niet zo diep lijkt, terwijl een ander gedeelte recht boven de open vloer, zonder verdere bescherming, boven de afgrond hangt van ruim 25 meter. In dat gedeelte zijn een aantal kussentjes neergelegd, en je ziet verschillende bezoekers dan ook enigszins weifelend gaan liggen op hun buik, met hun hoofd op het kussentje, om de diepte in te kijken.

“Zelden”, zo zegt de website van K 21, “speelt een kunstwerk zo rechtstreeks met de emotionaliteit, de angst en de lust, van de toeschouwers en grijpt in op de waarneming van diegenen die zich met het avontuur inlaat.”

Het deed mij in eerste instantie meer denken aan kermis, dan aan een kunstwerk: het gaat hier duidelijk om meemaken, beleven, erbij zijn, en niet zozeer om een esthetische of inhoudelijke beschouwing. Tegen deze visie verdedigt K21 zich door mee te delen hoe Saraceno al jarenlang het netten bouwen van spinnen bestudeert en deze kennis omzet in de functionaliteit, schoonheid en kracht van zijn kunstenaarspraktijk. Natuurlijk zie ik beeldhouwkundige kwaliteiten, als ik aan het werk ga met sculpturale begrippen als evenwicht, balans, massa, transparantie en gewicht, terwijl optisch bedrog voorstellen dat deze constructie bijna gewichtloos is, terwijl alleen al de ballonnen meer dan 300 kg per stuk wegen. Opwindend is het allemaal wel, maar of ik het kunst zou willen noemen weet ik nog niet.

“Iedere aparte installatie, ook in orbit,” meldt K 21, “is onderdeel van Saraceno’s visionaire grote project Air-Port-City, een zwevende stad in de toekomst. Die Wolkenstad ziet de kunstenaar als een verwerkelijking van een sociaal-utopische droom, antwoord op de steeds afnemende bewoonbaarheid van de aarde, de wereldwijde bevolkingsgroei en de dramatische ecologische problemen.”
Dat is in ieder geval de ultieme rechtvaardiging, zoals die in deze tijd alom in de wereld van de kunst wordt gehanteerd: het werk is ‘maatschappelijk relevant’.

(In Sonsbeek 2008 was het werk van Tomás Saraceno te zien onder de titel ‘Tomas Saraceno, Flying Green House, 2008’)
(Als u op de foto's hieronder klikt, ziet u een vergrote versie)