Rob Voerman van 'Thistle' tot Watou 2022 afl. 3

The Exchange 2016
Rob Voerman (1966, Deventer, Holland)
16 x 8 x 7 meter, aluminium, glas, plexiglas, hout, bankbiljetten.

Exchange exterieur boven de waterval, wanneer je van het wandelpad uit het noorden afdaalde.

Op de website van Rob Voerman staat de volgende tekst [(mijn vertaling en bewerking) https://www.robvoerman.nl/en/projects/the-exchange]:

Deze installatie, gemaakt voor de internationale beeldententoonstelling "Sonsbeek 16", werd over een bestaande waterval gebouwd. Het werk functioneerde in zekere zin als een bank, want in de installatie werden bankbiljetten aan bezoekers aangeboden. De munteenheid die deze bankbiljetten vertegenwoordigen, is speciaal voor dit project door de kunstenaar ontwikkeld. De munt verbindt de financiële wereld met ecologie en stelt in zekere zin een fundamentele systeemverandering voor.

In de "bank" gelden andere regels. U betaalt met nieuwe potentiële valuta, gebaseerd op ecologische hulpbronnen op aarde. Er is geen kluis met bankbiljetten of goud. Het deel van het gebouw dat de waterval bedekt, fungeert symbolisch als kluis. Hier wordt geen goud bewaard, maar de 19e-eeuwse weergave van de natuur die symbolisch de waarde van het geld ondersteunt.

De helft van de installatie is gemaakt van aluminium, gekleurd glas en donker plexiglas, de andere heeft een natuurlijke achtergrond langs het water. In dit aluminium paviljoen hoor je het gekletter van een van Nederlands grootste watervallen, terwijl de geur van de grond je tegemoet komt.

Deze structuur, die twee heel verschillende werelden omvat, symboliseert de missie van Rob: economie en ecologie met elkaar verbinden. Volgens hem is dit de enige manier om de natuurlijke hulpbronnen van de wereld en de wereld zelf te redden.

Exchange

Op 15-jarige leeftijd stuurde Rob een brief naar de VN met de vraag wanneer ze serieuze actie zouden gaan ondernemen tegen de vernietiging van het regenwoud. Nu, 35 jaar later, gaat de vernietiging nog steeds door. Volgens Voerman is het enige dat deze ontwikkeling kan stoppen: het direct koppelen van een financieel systeem aan ecologie. De enige taal die het kapitalisme kan verstaan. Dat verklaart het plan van Rob om dit geldsysteem in te voeren.

De nieuwe valuta die Voerman introduceert, is direct gerelateerd aan het oppervlak van de aarde. Elk individuele bankbiljet (de zogenaamde Square's) is gerelateerd aan een vierkante meter ergens op aarde. De huidige waarde van dat biljet is gebaseerd op de conditie van die vierkante meter. De waarde gaat van 1 tot 100. Honderd betekent volledig schoon en onaangeroerd. Één is vergelijkbaar met een chemisch toilet. De gegevens waarvan de waarde wordt geschat, zijn afkomstig uit bestaande databases, die online te vinden zijn over vervuiling, houtkap, etc. Elke QR-code op het biljet kan worden gescand en vertelt je wat de waarde is en waar de vierkante meter staat. In de loop van de tijd kan de waarde veranderen, afhankelijk van de ontwikkelingen op deze gebieden. In volgende projecten zou dit concept verder ontwikkeld kunnen worden, bijvoorbeeld in samenwerking met een onderzoeksfaculteit van een universiteit.

September 2016 postte Rob Voerman het volgende bericht op Instagram:
In mijn werk The Exchange heb ik 8 duizend euro weten op te halen voor de Stichting Masarang opgericht door Willie Smits. Bescherming van regenwoud in Borneo en Sulawesi en herintroductie van Urang-Utangs. Aanstaande zaterdag geeft Willie Smits om 16:30 uur een lezing in bezoekerscentrum De Molenplaats in Park Sonsbeek, Arnhem. #installatiekunst, #Masarang, #Willie Smits, #Rainforest, #urang-oetan, #natuurbehoud

[(Bron:) https://www.robvoerman.nl/en/projects/the-exchange].

Materiaal

Het materiaalgebruik dat we al tegenkwamen in A Permeable Body is ons intussen vertrouwd. Alleen de schaal van Exchange is vele malen groter. Ik herinner me nog de verrassing bij het zien van het gebouw, toen we heuvel naar de waterval afdaalden. Eenmaal binnen bleek vooral het gebruik van aluminium en het hout voor de constructie buitengewoon slim en solide toegepast. Hier was veel meer dan een beeldhouwer een architect aan het werk geweest, dat was meteen duidelijk. En het was niet alleen het materiaalgebruik, maar ook de vorm van het gebouw als totaliteit, met zijn in elkaar overlopende ruimtes, die betoonden dat het veel meer een gebouw is dan een sculptuur. Sculptuur en architectuur horen al eeuwen bij elkaar, maar dat ze zo in elkaar doordringen, dat de sculpturale vorm tegelijk het gebouw wordt, zien we pas tot volwassenheid komen bij Le Corbusiers Madeleinde de Haut of Eduardo Chillida’s Huis van de Dichter.

Tegelijk is het een urbaan gebouw, een gebouw zoals je zou kunnen aantreffen in elke grote stad op de wereld. Hier ontdek je de verbinding met het eerder besproken grafische werk Thistle. Het gaat om het verrassende uiterlijk van een gebouw, dat als een blikseminslag neergelaten kan worden in elke stedelijke omgeving, en de aandacht onherroepelijk op zich vestigt: hier moet je zijn.

 Locatie

Echange, waterval interieur

Exchange vond plaats, of liever, stond opgesteld in park Sonsbeek. Het park grens aan de zuidkant bijna aan het Centrum van Arnhem. In het park worden min of meer regelmatig sculptuur tentoonstellingen georganiseerd. Eén van de beroemdste was Sonsbeek buiten de perken (1971). In 2016 was het gebouw van Rob Voerman een voltreffer, in een tijd dat de grenzen tussen verschillende kunsten sterk onder druk stonden. Ruimtelijke kunst was een verzamelnaam geworden voor Beeldhouwkunst, Architectuur, Design en Performance. Je kunt van Voermans bankgebouw zeggen dat het aan alle vier die kunsten invulling geeft: de vorm, de constructie, het ontwerp en het gebeuren zijn ale vier nadrukkelijk aanwezig.
De verbinding die Voerman wil aanleggen tussen kunst en financiële wereld enerzijds en ecologie en de financiële wereld anderzijds, maakten deze plek met de waterval uitermate geschikt. Een door mensenhanden aangelegd sierpark verbonden met beeldhouwkunst, het beeldrijm van stromend water en vloeiende valuta en de zorg die de mens moet hebben voor zijn natuurlijke habitat in een tijd dat een ecologische ramp dreigt, werkten nauw samen. Om een ecologische ramp te voorkomen moet er volgens Voerman hoe dan ook een verbinding worden gelegd met de financiële instituties.

Betekenis

Vrijwilligers scannen de bankbiljetten en tonen de QR-code (Foto website Rob Voerman)

Overdrachtelijk zou je Exchange ‘een huis voor de wereld’ kunnen noemen. De koepel boven de waterval loopt uit in een bungalowachtige aanbouw. De koepel symboliseert de hemel boven de wereld, de bungalow het typische laagbouw-onderkomen van een bank, waar bereikbaarheid voor de clientèle de hoofdzaak is. De verbinding wereld-ecologisch-welzijn-financiën is duidelijk en de enige, onontkoombare interpretatie van het geheel. In de wereld draait het om het geld. Het geld zelf is niet per se goed of slecht, de vraag is waar geld voor gebruikt wordt. In dit verband wordt vaak de uitdrukking gehoord: onder druk wordt alles vloeibaar. Dat geldt ook voor Voermans ideeën: zodra het slecht gaat met de wereld, moeten we eerst onderzoeken of we ook onze aannames vloeibaar kunnen maken: is het geld écht de vijand van de natuur of speelt er iets anders. Laten we proberen het geld te verbinden met de natuur, dan komen er vast oplossingen om meer ecologisch verantwoord te leven. Hier treedt de kunst buiten zijn perken en begint het preken, maar nog wel zo, dat het kunstwerk overeind blijft, ook zonder preek. Het wordt heel spannend hoe het vervolg van dit project er uit gaat zien, in 2022, in Watou.