14 Eugène Dodeigne – Cathédrale

 
Wanneer je dit beeld voor de eerste keer ontmoet, zie je een mens met een opgetrokken schouder, rustend op twee ellebogen, met de handen omhoog. Op zijn Frans: bras levés. Echt duidelijk is het niet, de symmetrie is vermeden, de handen zijn niet gedetailleerd, de kop zelf is ruw en onherkenbaar, het is geen portret. Het is gehakt uit wit marmer in wat vroeger heette ‘taille directe’, ofwel rechtsreeks uit de steen. Dat rechtstreekse maakt de confrontatie sterk: er is geen versiering of onnodig detail. Het borstbeeld is niets meer of minder dan wat er is te zien. Een kop die tevoorschijn komt uit een ruw stuk marmer, een steensoort die vroeger alleen gebruikt werd in geschuurde en gepolijste staat. En toch wordt het beeld hier getoond als voltooid.

Op een postkaart van Art Unlimited uit Amsterdam staat hetzelfde beeld. Op de achterkant staat ©1994 Eugène Dodeigne (1923) Bras Levés. 1977 ( Levés met een s) h.118 cm / Coll Museum |Beelden aan Zee, Scheveningen.  Foto Erik Hesmerg/reproduction prohibited. (Ook al heb ik de kaart gekocht, ik kan hem hier dus niet laten zien wegens reproductierecht). De postkaart geeft het beeld een verkeerde naam.

Artnet , een kunstmarkt website,  heeft ook een beeld met de titel La Cathédrale (1977), en vermeldt: Steen, 93 x 50 x47 cm.
Ik laat de afbeelding hierboven zien. ^*1
Beelden aan Zee is het met Artnet eens. Het museum dateert het beeld in 1977 en meet het 93 cm hoog. Het werd getoond in 2002 in de tentoonstelling: Eugène Dodeigne EMOTIE IN STEEN GEVANGEN.

We hebben nu dus twee Cathédrales en één raadsel: Bras Levés.

Het jaarverslag 2019 van Beelden aan Zee geeft onder Uitgaande Bruiklenen de titel: Eugène Dodeigne, Bras levé (zonder s), 1977, kalksteen (Blauwe Soignies), inv. nr. 258. Het jaarverslag toont jammer genoeg geen afbeelding daarbij. Maar in de catalogus van bovengenoemde tentoonstelling staat de afbeelding hierboven, van een beeld getiteld Bras Levé.

Artnet en Art Unlimited lijken de titels door elkaar te halen, maar ook Beelden aan Zee blijft niet vrij van vergissingen: volgens de catalogus van bovenvermelde tentoonstelling dateert het eerste beeld Cathédrale uit 1997 en is het 76 cm hoog, dus is het volgens het tekstbord op de sokkel aangekocht vóórdat het gemaakt werd, of de datering in de catalogus klopt niet. Kortom: er zijn twee kathedralen met elkaar verwisseld en Bras Levé is door Art Unlimited aangezien voor Cathédrale.

Er is een interessant verschil in de titels: Cathédrale in Beelden aan Zee is een beeldspraak: kathedraal voor borstbeeld. Bras Levé is geen beeldspraak maar zegt wat er echt te zien is: één opgeheven arm. (Vandaar het weglaten van de s.) Of de titels door Eugène zelf zijn gegeven is natuurlijk wel waarschijnlijk.

Wim Noordhoek schreef ooit in zijn Avondlog

Eugène Dodeigne doet in gestalten. Wat is een gestalte? Er kleeft iets onvatbaars aan het woord. De gestalte lijkt verwant aan het dodenmasker, bezield zonder te leven, zich ophoudend tussen leven en dood. Zoals het verwante 'gedaante' komt van doen, zo komt 'gestalte' van stellen. In beide gevallen gaat het om iets dat eens werd neergezet of tot stand gebracht en er nog steeds is. Er heerst over gestalten onzekerheid, dat is hun aard. (Einde citaat.)^*2

Noordhoeks knappe observatie geldt zeker ook voor deze Cathédrale. De uitstraling van een geest uit een horrorserie. Eenmaal gezien laat de gelijkenis met het monster van Frankenstein je niet meer los.^*3  Dat heeft te maken met een zeker mededogen, dat in beide beelden aanwezig is. Ze lijken vooral slachtoffer, geen dader.

De titel Monster van Frankenstein is geen beeldspraak maar een mogelijke invulling. Wat wij zien – en denken- bij het monster is de titel al lang vooruitgesneld. Wat voor naam wij het beeld ook geven, het wezen blijft hetzelfde.

Cathédrale is van marmer genieten. In het aanzicht van links krijgt het silhouet een vrouwelijk accent door de gebogen lijn van rechtsonder naar linksboven. Er zijn sporen te zien van de slijpschijf waarmee Dodeigne de steen heeft aangevallen. De hardheid van de sneden heeft hij verzacht door de tussengelegen brokken grof weg te slaan, met job en puntbeitel.

Zeg je Cathédrale, dan is Michelangelo niet ver weg. Dodeigne detailleert de kop niet als Michelangelo, hoewel het beeld van deze zijde sterk geïnspireerd lijkt op de beeldtaal van zijn beroemde voorganger. Vooral omdat Cathédrale een hoofddoek lijkt te dragen.

Van rechts en iets naar achter  wordt duidelijk dat Cathédrale eigenlijk een reliëf is, en de opgetrokken schouder een waterval van steen. Dat komt doordat de massa van de steen naar beneden toe afneemt, in plaats van toeneemt.
Het beeld staat zo dicht bij de balustrade, dat de achterkant niet bereikbaar is, maar je kunt vermoeden dat ook die zijde even ruig zal zijn.  

Misschien wel het enige beeldhouwwerk dat al tijdens Michelangelo’s leven Italië verliet is de beroemde Madonna van Brugge.^*4 Je kunt je niet voorstellen dat Dodeigne, die een wit marmeren borstbeeld hakt, deze madonna niet zou kennen. De indruk die zij maakt zou hij niet  kunnen vergeten. Haar gelaat zit al in zijn beitels. En dus kunnen we Boris Karloff als monster van Frankenstein gevoeglijk verlaten en kiezen voor deze Brugse madonna als inspiratiebron.

Bovendien hebben we ook Dodeignes andere madonna gezien, als vrouw getypeerd door haar lange haardracht, zo mogelijk met nog grotere devotie.

De Onze Lieve Vrouwe kerk in Brugge, sinds 1514 eigenaar van Michelangelo’s madonna, is geen kathedraal. Dus kan het zijn dat Eugène Dodeigne met Cathédrale iets anders bedoelde.  Misschien wel de beroemde Pieta van Michelangelo ^*5 in de Sint Pieter in Rome, waarvan de moeder grote gelijkenis vertoont met die in Brugge. De Sint Pieter is een basiliek, dat is een eretitel die een kathedraal net een trapje hoger stelt.

Als het waar is dat de Pietain de Romeinse kathedraal de werkelijke inspiratiebron is, dan is  Dodeignes Cathédrale geen geest uit een horrorfilm, maar de diepe emotie van een radeloze moeder over het lot van haar zoon.

Als u op de plaatjes hieronder klikt, ziet u een vergroting

Eindnoten en fotoverwijzing

*1 Foto: https://www.artnet.fr/artistes/eug%C3%A8ne-dodeigne/de-kathedraal-la-cath%C3%A9drale-q49te2lXtjPbDH_JXNGKlA2

*2 Wim Noordhoek: https://www.avondlog.nl/tags/eug%C3%A8ne-dodeigne

*3 Promotional photo of Boris Karloff from The Bride of Frankenstein as Frankenstein's monster. Door Universal Studios, NBCUniversal - Dr. Macro, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3558176

*4 Photo By Michelangelo - Rainer Halama, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=95178403

*5 Foto door Juan M Romero - Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=46153417

Alle overige foto's ©Mandarte.