3 Mungayende door Iris Kensmil

1. Munganyende

1  Munganyende Hélène Christelle (2021)
Iris Kensmil
Olieverf op doek 190 x 145 cm

“I am not rootless, I am free”.  Dat zijn de laatste woorden die Hélène Christelle Mungayende uitsprak tijdens haar TedTalk, over wat het betekent een “Afropean” te zijn. In de TedTalk  Becoming Afropean onderzoekt zij de gevolgen van haar afkomst en de vlucht naar Nederland.^[i]

Hélène Christelle Munganyende (1993) is schrijver en politicoloog. Ze groeide op in Kigali en Eindhoven en woont nu in Brussel. Ze publiceert over feminisme en de politieke emancipatie van millennials met een migratieachtergrond, bij onder andere Vogue, Vileine en OneWorld. (De Corrspondent.)

 ^[i] https://www.youtube.com/watch?v=iR8Xdz6nenU

2. Portret

Iris Kensmil schildert een immens groot portret van Munganyende. Dat het zo groot is valt niet meteen op omdat de ogen van het portret door het museum op ooghoogte van de toeschouwer zijn  geplaatst. En zoals altijd bij een portret trekken de ogen het eerst de aandacht.

De pupillen zijn donkerbruin. Ze zijn levendig, geschilderd in kleine toetsen van lichte- en donker bruinen en een enkele witte ertussen. Vorm en aantal witten spiegelen een studioverlichting. Want hoe doe je dat, zo’n groot portret? Vermoedelijk naar een foto. Je brengt de verhoudingen over op de onderschildering van je enorme doek.

De felle oranjerode achtergrond valt op. Geschilderd in voornamelijk horizontale vegen, met lichtere partijen in het midden, niet statisch. Zo’n kleur achtergrond zie je nooit bij een portret. Oranjerood doet denken aan de Oranjerivier en Oranje Vrijstaat in Zuid Afrika. En dat heeft weer allerlei verbindingen met Nederland.

De kleur van het haar verloopt van donker, bijna zwart naar boven toe in bruinen. De contour loopt langs een krulletjes afro-kapsel. De bos haar is vol, dicht en verward, een onmogelijke opgave om te borstelen of te kammen. Het typeert haar als een vrouw van kleur, een Afrikaanse in Europa, een ‘Afropean’.  Munganyende is op dit portret niet gemakkelijk herkenbaar. Op de vele foto’s op internet ziet zij er telkens anders uit. Altijd een originele Afrikaanse dracht en haarstijl.

3. In detail

Je kunt een driehoek tekenen die op een punt staat. Een lijn van pupil naar pupil. Van pupil naar het kuiltje in haar bovenlip, gespiegeld over de andere zijde. De driehoek wordt herhaald in haar sierraden, van oorring naar oorring en van oorring naar polsketting. Beide driehoeken samen zorgen voor stabiliteit en rust in de compositie: ze heeft alle tijd en concentratie. De centrale as staat een beetje schuin. Dat maakt haar minder streng.

De hand waarop haar kin steun steunt is zover open gehouden, dat we haar linker oorring kunnen zien. Het sieraad onder aan de polsketting wordt door de rand van het schilderij afgesneden. De hand wordt zelf ook een sieraad. Het verloop van de kleuren van lichtwit naar lichtbruin en het ivoorwit van de zorgvuldig behandelde nagels is zacht geschilderd. Licht verloopt naar schaduw zonder harde scheidslijn of contour. Net als alles in het schilderij wordt de plastiek  aangebracht met een zachte toets.

4 Roots

De ouders van Munganyende emigreerden naar Nederland, toen zij vijf jaar was. Munganyende is zich sterk bewust van haar ‘roots’. Zoals ze het uitspreekt: ‘ik kom uit Afrika, maar ik ben vrij’. Daar is ze trots op. Dat is precies wat je ziet in dit grote schilderij, dat hangt in een van de beroemdste musea voor moderne kunst. Ze heeft veel doorgemaakt en is door haar groei getekend. Duidelijker dan hier kun je dat niet zien. Dat zou moeten doordringen tot ons. Dat is het belang van dit schilderij voor onze tijd.^[i]

ArtEZ (ArtEZ University of the Arts | Arnhem, Enschede en Zwolle):

(citaat:)

Wat is de invloed van viraliteit[i] op literaire kunsttradities? Bijna twee jaar geleden startte Munganyende met de ontwikkeling van het vak Beyoncéology voor de creative writing opleiding van ArtEZ academie in o.a Zwolle en Enschede. Beyoncéology is een eerste en tweedejaars vak dat een kritische blik werpt op de literaire invloed van popcultuur iconen. Het curriculum is ingericht als een gemeenschappelijk onderzoek naar nieuwe vormen van kennisproductie.

^[i] Viraliteit is een term die wordt gebruikt om de mate van verspreiding en populariteit van een stuk content op social media te beschrijven.