|
|
Deze mini-excursie naar het begrip ‘ruimte’ ontstond tijdens de ontmoeting in het Wilhelm Lehmbruck Museum in Duisburg met twee beelden: Chillida’s Modulatie van de ruimte II en Caro’s Tafelstuk Z-94. Het lezen van het boek Sculptors talking, Anthony Caro x Edurado Chillida bracht niet veel helderheid. Heideggers tekst was buitengewoon inspirerend, vooral in het licht van diens totale oeuvre, maar tegelijk heel erg voorzichtig. Er zit tenslotte niets anders op dan terug te keren tot de beelden. De ontmoeting van die twee zegt nog het meest, als je er van uit gaat dat niet het woord het beeld vult, maar het beeld het woord. Mekân biçimlendirme II |
- Gegevens
Ruimte, Chillida en Caro 14
Het huis van de dichter is open. Het laat aan alle kanten de ruimte tot zich toe. Het schermt ruimte af en omvat de ruimte die het binnensluit. Dit huis van de dichter is van ijzer.
Het bestaat uit twee of meer delen, die in elkaar gessmolten zijn en over elkaar heen. Ondanks alle openingen, het ronde gat aan de zijkant en het halfrond aan de voorzijde, is het huis gesloten. Zelfs de gebogen luifel, die beneden niet aansluit op de vloer, maakt dat duidelijk: dit huis is maakt voor de intimiteit binnen.
- Gegevens
Om tot een juist ruimtebegrip voor de kunst te komen, vraagt Heidegger zich eerst af wat kunst is, en wat ruimte in de kunst kan betekenen. Is er sprake van verschillende ruimtes: de natuurlijke (fysieke) ruimte, de kunstzinnige ruimte, de ruimte van het alledaagse handelen en het verkeer, en zo ja, hoe spelen die verschillende ruimtes dan op elkaar in? Bestaat ‘ruimte’ onafhankelijk van de ruimte-ervaring, en onafhankelijk van de ruimte-ervaring in andere tijden? Kortom, is ‘ruimte’ wel in woorden te vatten?
- Gegevens
In een deel van de tuin van de Fondation Maeght in St. Paul de Vence, is door Miró een aantal immens grote sculpturen geplaatst. Het heet het Labyrint. Eén van de beelden daar heet ‘vrouw’, en is een gesloten, beschilderde banaanvorm. Het is niet een figuur waar je aan zou denken als je zijn tekeningen bekijkt, en het staat in sterk contrast tot de grote, geopende werken van Chillida.
- Gegevens
In een interview met Sandra Wagner [http://www.sculpture.org/documents/scmag97/childa/sm-chlda.shtml] gebruikt Chillida meerder malen het woord ruimte. Ik vertaal:
[…]
Chillida: (naar aanleiding van de ‘Windkammen’ en ‘Lofrede op de horizon’) De sculpturen zijn erg groot en mijn werk rebelleert tegen de zwaartekracht. Er is een dialectiek tussen de lege en de volle ruimte en het is bijna onmogelijk voor deze dialoog om te bestaan als de positieve en materiële ruimte niet gevuld is, omdat ik het gevoel heb dat de relatie tussen de volle en de lege ruimte wordt geproduceerd door de communicatie tussen de twee ruimtes. Je kunt volume niet simuleren.
Eugène, Jan, Chillida, Caro, Lisanne, Simon, Katrien, Richter, André Volten, Carel Visser. Geen van allen uit op schoonheid, ieder op zoek naar eigenheid. Want in het eigen ik zit de totale mensheid besloten.
Dat is wat zij weten en daarom gaan zij door, elke dag opnieuw, bouwend aan een consistent oeuvre. Weten dat je de dingen doet, op de manier waarop ze gedaan moeten worden, geeft hun steun en de zekerheid dat ze op de goede weg zijn, ongeacht of de markt, of het publiek, hen oppikt.
- Gegevens
De waarheid woont in het werk
(St. Martin de Castillion, augustus 2011)
“Je n’ai jamais cherché la beauté, mais quand on fait les choses comme il faut les faire, la beauté peut leur arriver”. (Eduardo Chillida)
"Schoonheid", zei Jan, "is een cadeautje. Je weet van tevoren niet of het ontstaat en je kunt je er niet oprichten. Iets moois willen maken is zelfmoord."
Daarin zit het ‘peut arriver’, het mogelijk erbij komen van Chillida. Zo voelt het ook, schoonheid is er op de tweede plaats. Schoonheid komt pas als de dingen zo gemaakt worden, als ze gemaakt moeten worden. Het belangeloos welbehagen van Immanuel Kant is in de kunst een andere dan in de natuur.
- Gegevens
Zondagmiddag 11 september 2011, terwijl een groot deel van de wereld 9/11 herdacht, en een groot deel van Nederland 'Open Monumentendag' vierde, sprak ik een inleiding op de tentoonstelling in Bloemendaal, in galerie Achter de Zuilen.
Er is werk van drie kunstenaars: Wicher Meursing, Dominique Ampe en Danielle van Hilten.
De tentoonstelling is nog te bezichtigen tot en met 2 oktober 2011.
Hieronder staat de tekst die ik uitsprak tijdens de opening.
- Gegevens
Tekenen is denken (St. Martin de Castillion, augustus 2011)
Een vroege tekening van Eduardo Chillida, die de Fondation Maeght in St. Paul de Vence toont in de zomer van 2011, laat aarzelende lijntjes zien, die samen de contouren vormen van een torso. Een Michelangeleske figuur van honderden lijnstukjes, nu en dan aangedikt, soms overtrokken door nieuwe. Chillida is duidelijk niet opgeleid tijdens de renaissance en hij is geen tekenaar: illusie ligt hem niet.
- Gegevens
Vandaag op de kunst- en cultuurmarkt Hoorn het nodige gedaan aan marketing voor Mandarte, met als belangrijkste onderwerp de prijsvraag 'win een excurise voor twee personen'.
- Gegevens
“Is brons eigenlijk niet een valkuil voor beeldhouwers?” vroeg Caro zich af en hij vervolgt:
“Vaak is een gieting in brons veel minder goed dan het originele werk in gips. Dat geldt voor veel van Picasso’s sculpturen - het beroemde kubistische hoofd van Fernande is beter in gips,
- Gegevens
Chillida gaat verder over de ruimte binnen het werk: “Mijn werken zijn massief, omdat ik het mezelf nooit zal toestaan een werk te maken waarvan de binnenruimte niet toegankelijk is”, en verder: “Ik heb een ervaring gehad met de paarden van de San Marco in Venetië. Ik ken die paarden en op een goeie dag, toen ik in New York was, ontdekte ik dat ze daar ook waren voor een speciaal doel, een restauratie of zoiets.
Ik vroeg aan de directeur van het museum of ik de paarden mocht zien.
- Gegevens
Om iets beter te begrijpen wat Chillida bedoelt met het begrip ‘ruimte’, en voordat ik een tekst van hem citeer, is het verhelderend om een artikeltje te lezen uit de Guardian, van 20 januri 2011. Het luidt als volgt:
- Gegevens
Modulation of Space II (1963) (Lehmbruck Museum Duisburg)
Misschien helpt een wandeling rond het beeld. Want Professor Martins voorstel doet hier geen opgeld: er is hier geen verwevenheid van dingen, want er is slechts één ding: dit beeld. Hooguit is hier sprake van een verwevenheid van vormen.
- Gegevens
Modulation of Space I en II (1963)
Ruimte, schrijft professor David Martin, is een relatie van dingen, niet een ding zelf. Ruimte in zijn volle wezen is de kracht die we voelen in de gegeven verwevenheid van dingen. Ruimte kun je niet terugbrengen tot zomaar een collectie gegeven dingen. Ook is het geen envelop die de som van alle dingen bevat, ook al wordt sinds Newton, en ondanks Einstein, ruimte vaak zo beschouwd.
- Gegevens
Zondagmiddag 24 juli, exact om 13:30, als we zullen beginnen aan onze wandeling, regent het nog steeds, terwijl wij schuil houden onder de luifel van de voormalige Rijksverzekeringsbank, bij het beeld van Hildo Krop. Het wordt niet droog, en met opgewekt gemoed beginnen we aan onze wandeling langs de beelden. Op een enkele minuut na, giet het de hele verdere middag en we eindigen koud en verkleumd, en sliknat om15:40uur. Ik ben ontroerd door het enthousiasme van de twintig deelnemers die niet alleen - ondanks de slechte weerberichten - zijn gekomen, maar ook nog stoïcijns de hele wandeling hebben uitgelopen.
Terwijl ik op de groep wachtte bekeek ik de Tinguely die ondanks de aanhoudende regen opgewekt stond te draaien. Om het leed goed te maken vindt u hier, als hommage aan de geweldige groep van deze middag, een korte impressie van die sculptuur. Het is zeker de moeite waard, als het weer weer eens wat opklaart, nog eens te gaan kijken. http://www.youtube.com/watch?v=JPGg_EftBDc
- Gegevens
Diezelfde middag op bezoek in het atelier van Petra Groen. Ze is werelds, snel associatief, ideeënrijk. Actief in twee werelden: die van de sculptuur in de openbare ruimte, “buitenbeelden” en die van haar atelier “mijn speelplaats”. Opdrachtkunst met een ‘pakket van eisen’ versus ‘autonoom’ of vrij werk. Maakt graag ‘installaties’ en is op zoek naar wat je er zelf in legt, naar je “innerlijke bibliotheek”. Installaties gaan niet over wat er werkelijk is, maar over hoe je de wereld bekijkt, over hoe dat waarnemen van de wereld je ervaring van de wereld beïnvloedt. “Iedereen ziet in hetzelfde iets anders. Je neemt niet de wereld waar, maar wat je er in projecteert”, zegt ze.
- Gegevens
Een kwartier eerder dan afgesproken draaide ik de oprijlaan op. Ze sloot met haar rug naar me toe een container, waarin nog net een motormaaier te zien was. Toe ze zich omdraaide toonde ze twee kletsnatte, morsig groene handen: “Ik geef je even geen hand want ik heb net gemaaid, zie je wel”. Daarna verdween ze naar binnen om te douchen, terwijl ik op het groene erf achterbleef. Er was de stilte van het wijde Groningse land, het gekrakeel van wat vogels, de landschappelijke rust van een maïsveld aan de overkant van de weg. Op de hoek van het erf een sculptuur van drie wankele stapels open doosvormen. Hier woont ze nu drie jaar.
- Gegevens
Zondagmiddag 17 juli, exact om 13:30, als we zullen beginnen aan onze wandeling, stort de hemel al haar water leeg in een felle windhoos, terwijl wij schuil houden onder de luifel van de voormalige Rijksverzekeringsbank, bij het beeld van Hildo Krop. Na tien minuten wordt het droog, en kunnen we met opgewekt gemoed aan onze wandeling langs de beelden beginnen. Op een enkele druppel na, houden we het de verdere middag droog.
- Gegevens
Modulation of Space I (1963)
Wat is dat eigenlijk, ‘Moduleren van de ruimte’? Lastig, zo’n titel. Waarschijnlijk bedoelt de kunstenaar er iets mee wat ik zou moeten snappen, doordat het beeld aanwezig is en de ingewikkelde woorden betekenis geeft. Want ‘moduleren’ is geen eenvoudig woord, en ruimte al helemaal niet.
- Gegevens