Farida Sedoc - Social Capital

Mezzanine overzicht

‘Mezzanine’ is een mooi woord voor tussenverdieping. De tussenverdieping in de ‘ingewikkelde trappen- en lifthal in de nok’ (voor bezoekers) van het museum, is het bovenste plateau. Daar vandaan nam ik deze foto. Je ziet een jonge man op de roltrap omhoog, terwijl hij een foto maakt van de wand recht voor hem. Die ziet er zó uit:

Er is een paneel met kleurenfoto bevestigd tegen de ingangswand van het auditorium. Daarachter, rechtstreeks tegen de hoge wand boven de entreepartij, is in zwarten een parapluwolk geschilderd. Ik kan de techniek waarmee dat is gedaan niet goed zien. Anders is dat met de kleurenfoto. Die is samengesteld uit spieramen waarop gezeefdrukt katoen is gespannen.

Zie dit detail:

Farida Sedoc (1980) Uno Esta III - The Resurrection Singers uit de serie Social Capital, 2025

Banque du Hosselaer

De tekst Social Capital vind je groot gedrukt terug, linksonder op de rechterwand.

De meneer die daar net wegloopt geeft de schaal van de immens grote wand, die geheel gewijd is aan de Banque de Hosselaer.^[1]

"Naast kunstenaar is Sedoc ook ondernemer en oprichter van haar eigen merk genaamd HOSSELAER. Het werk van Sedoc is eerder al tentoongesteld in het Van Abbemuseum (Eindhoven), W139 (Amsterdam) en Het HEM (Zaandam). De interesse in de toekomst van geld, en simultaan in de betekenis van waarde en uitwisseling, is een voortdurend onderzoek van kunstenaar Farida Sedoc. Jaarlijks ontwerpt Sedoc haar eigen kenmerkende munt, geïnspireerd op haar eigen archief om alternatieve denk- en ruilhandel te inspireren. Met deze herverbeelding van geldstromen stelt de kunstenaar een hervertelling voor van de oorsprong, betekenis, aard, gebruik, systeem, mythe en toekomst van geld. "

^[2] (einde citaat)

Dit is nuttige informatie, als we dit werk in de context van de mezzanine willen plaatsen.

Identiteit en trots

Recht tegenover de Banque wand, in de linkerhoek naast de deur van het auditorium, is een wandschildering van een archaïsch Griekse tempelruïne. Op een groot paneel dat naar voren de ruime insteekt, zie je een elftal van zwarte voetballers. (Zijn het Grieken?)

Het lijkt een voor de hand liggend beeldrijm: een combinatie van een heiligdom en voetbal. Het heeft iets van samenzijn, iets met elkaar beleven, sport als religie. En dan ook: In een bankgebouw 'hossel’ je bijna altijd alleen, in een tempel en een stadion ben je samen. Het is een andere vorm van kapitaal, het is een sociaal kapitaal.

Koor

Ook het koor gaat over samen zijn en samen iets doen en samen beleven. Het modewoord van tegenwoordig daarvoor is ‘verbinden’. Vroeger stond de kunst in dienst van de religie en het heiligdom, nu roept ze op om de rol te onderzoeken van de mensen binnen een bepaalde maatschappelijke organisatie, zoals het koor, een elftal of de bank (of alle drie).

Het koor vervangt de individuele afbeelding en stelt de groep in de plaats daarvan, bewust van de hemel boven hen, niet in een speciaal religieuze ruimte. Het kan overal zijn.

De rol van de kunst is nadrukkelijk maatschappelijk geworden: het gaat om hoe wij onszelf ervaren in deze wereld waarin wij NU leven.

Elftal

Als je de laatste trap beklimt, kom je tussen de twee toegangsdeuren naar de bovenzalen deze foto tegen van een elftal in kleurig uniform: blauw/wit en rood/oranje. Zo aan het schip te zien achter hen, dat hen net gebracht heeft, komen ze uit het rijke westen. Ook deze foto is in stukken geknipt, op katoen gezeefdrukt en nu aan ons tentoongesteld. Hij is gemonteerd over een afbeelding van het Atomium in Brussel. Farida hint hier naar de geschiedenis van België en haar Afrikaanse koloniën.

Verbinden

Als ik zo langs deze foto’s en drukwerken scharrel, krijg ik de vreemde sensatie dat ik niet echt alleen ben. Ik word tenslotte van drie kanten bekeken. De kijkrichting van de foto’s draait om: deze voetballers, trainers en zangers kijken naar mij. Ik kijk naar hen, maar dat weten ze niet en ze zijn er niet echt. Maar voor mij zijn ze er wel. Ze bevolken deze ruimte en de jonge man met zijn mobieltje en de meneer in dat lichte pak zijn vreemde indringers. Ik kan door het grote raam naar buiten kijken, naar het museumplein en naar de supermarkt, naar de mensen die daar lopen, maar ik hoor niets. Het enige verschil met de zeefdrukken is dat de mensen buiten bewegen. De geluidloosheid van de zeefdrukken en het raam maakt me niet eenzaam. Ik ben hier met allerlei vreemde mensen. Ik wil niet weten voor welk land ze voetballen. Ik wil niet weten voor welk geloof ze zingen. Ik wil weten wie ze zijn, echt zijn. Wat ze werkelijk beroert. Wat het leven voor hen betekent.

Kolommen en hun abstractie

De kolommen van de tempel zijn in hoog contrast afgebeeld, zodat er slechts een silhouet van overblijft. De stippen op het plein ervoor zijn natuurlijk mensen, zoals ze hier beneden voor het museum langslopen. Deze kolommen zijn verbeeldingen van mensen - kijk maar naar hun voeten, hun lange lijf en hun hoofden - en tegelijk verbeeldingen van bouwkunst, van wat de mens vermag.

Als ik ze dichterbij haal worden ze bijna abstract, het lijken auto’s en mensen, prachtige, boeiende patronen, zoals je foto’s ziet van een menigte. Het gaat hier ook weer om aanwezigheid. De kunstenares heeft op al deze beelden zitten broeden: Wat als ik deze hier, en dan die daar… Verbinden is nog altijd het kernwoord, ik heb er een hekel aan omdat het woord zo uitgehold is, laat ik liever spreken van samenhangen.

Social capital

De samenhang betreft het sociale kapitaal. Het is een term die zo uit de schriften van de Duits-Joodse filosoof Walter Benjamin (1892-1940) zou kunnen komen. Zijn perspectief is allegorisch. Een allegorie stelt ideeën, (het immateriële) voor door dingen (het materiële). Een man met een zeis staat voor de dood. Om abstracte dingen te kunnen voorstellen, moeten ze levenloos zijn. Allegorieën zijn in feite ‘verdinglijkte’ ideeën.^[3] Wat ze in ieder geval meebrengen is het besef van geschiedenis. Ze ondermijnt de schone schijn door te tonen wat tegelijk profaan en sacraal, mooi en lelijk, levendig en dood is. Deze hele tentoonstelling van Farida Sedoc is allegorisch.

Farida spreekt

“In mijn werk gaat het vanaf het begin over klassen en jezelf opwerken” zegt Farida in het Parool. Sociaal kapitaal is natuurlijk geen nieuw concept, maar ik reproduceer het met mijn druktechniek. En ik blaas het op, omdat ik het belangrijk vind dat mensen deze vragen meenemen: wat is sociaal kapitaal? Heb ik sociaal kapitaal? Is dat belangrijk voor mij in de toekomst? Hoe creëer je dat? Mijn missie is die grijze massa aan het werk te krijgen.” Einde citaat ^[4]

Het is echt alsof je Walter Benjamin hoort. Farida heeft het zelfs over reproduceren, zoals in Benjamins beroemde essay ‘Het kunstwerk in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid.’ Daarin betoogt hij dat het kunstwerk door reproductie zijn ‘aura’ verliest. Maar dat is niet wat Farida doet. Zij blaast oude foto’s nieuw leven in, op supergroot formaat of als geschilderd op doek, in een samenhang met afbeeldingen van gebouwen die voor menselijke netwerken belangrijk zijn. Benjamin wil de mensen gevoelig maken voor het onrecht dat voortvloeit uit bestaande eigendomsverhoudingen. Hij vindt in Farida een waardig opvolger. Ze spreekt niet voor niks in haar eerste zin over klassen en jezelf opwerken.

[1] Bank van de hosselaar, in de zin van onbetrouwbaar, illegaal, crimineel p.49 → Nous avançons le terme hosselaar du NR, qui signifie exactement la même chose que

bicrave (Straatwoordenboek, 2009) (cf. annexe 2). https://www.traduix.com/doc/mav-carlo-peleman.pdf

[2] https://www.bkor.nl/en/schilderkunst/?_kunstenaar=farida-sedoc

[3] Rebel F. & Schoot, A van der (2017) Basisboek Esthetica p. 46

[4] Marjolijn de Cocq schrijft voor Het Parool over boeken, kunst en cultuur.  Gepubliceerd op 7 november 2025, 14:03