Woorden in het beeld

Briefkaart aan I.K. Bonset 1921
Raoul Haussmann

Waarom schrijft een kunstenaar woorden in het beeld? We komen het al tegen in het werk van Raoul Haussmann als hij een briefkaart stuurt aan  Theo van Doesburg ((pseudoniem I.K. Bonset = ik ben sot).
We zagen het ook bij Lily van der Stokker. We kennen het uit het werk van David Bade. En in What’s Up werden de tekstschilderijen van Kim van Norren bekroond.

Sommige kunstenaars gebruiken de titel van het werk niet om het werk te benoemen, maar om woorden toe te voegen aan het beeld. René Daniëls gebruikte titels als Palais des Boosaards, Memoires van een Vergeetal, of De Geamuseerde Muze.

La Muse Vénale 1979-80
René Daniëls
Olieverf op doek 80 x 140 cm
Rabobank kunstcollectie
De titel bij dit schilderij van twee mosselen en een paling, die een soort dans opvoeren op het zwellen van de golven, is afkomstig van een beroemd gedicht van Beaudelaire uit 1848

LA MUSE VENALE (1845)

O Muse de mon coeur, amante des palais,
Auras-tu, quand Janvier lâchera ses Borées,
Durant les noirs ennuis des neigeuses soirées,
Un tison pour chauffer tes deux pieds violets?

Ranimeras-tu donc tes épaules marbrées
Aux nocturnes rayons qui percent les volets?
Sentant ta bourse à sec autant que ton palais,
Récolteras-tu l'or des voûtes azurées?

Il te faut, pour gagner ton pain de chaque soir,
Comme un enfant de choeur, jouer de l'encensoir,
Chantes des _Te Deum_ auxquels tu ne crois guère,

Ou, saltimbanque à jeun, étaler les appas
Et ton rire trempé de pleurs qu'on ne voit pas,
Pour faire épanouir la rate du vulgaire.

In mei 1918 verschijnt de volgende tekst in Het Tijdschrift voor Taal en Letteren:
"In 1861 wordt de dichter meegesleept in 't faillissement van zijn vriend en uitgever Poulet Malassis. Hij maakt hoe langer hoe meer schulden, daar hij uitsluitend moet leven van de
opbrengst zijner letterkundige producten.

„O Muse de mon coeur,
zoo zucht hij,
„Auras-tu, quand janvier lachera ses borées,
„Un tison pour chauffer tes deux pieds violets?
„II te faut, pour gagner ton pain de chaque soir,
„Comme un enfant de choeur, jouer de Pencensoir,
„Chanter des Te Deum auxquels tu ne crois guère. l)

In 1864 vertrekt hij naar Brussel om te trachten daar in zijn levensonderhoud te voorzien. Om zijn leed te verzetten en zijn pessimisme te vergeten, begint hij te drinken, en vraagt aan den „vin mystique'' den slaap die hem ontvliedt, en een middel tegen den angst voor den dood die hem geen rust laat en die altijd zijn somber: „Vivras~tu ce soir?" in zijn ooren doet klinken. Soms denkt hij terug aan de vervlogen jaren die over de balkonnen des hemels geleund in verouderde japonnen, hem grijnzend aanstaren, terwijl uit de diepte der zeeën de wroeging lachend opduikt. 1) Fleurs du Mal 2) Ibid.: Recueillement".

Hier vindt René Daniëls zijn aansluiting. Hij leeft niet alleen in het domein van de Beeldende Kunst, maar ook in dat van de Letteren. En de overeenkomst tussen beide is de hemeltergende armoede die de beloning is voor het volgen van eigen hart en talent. Misschien staat er daarom ‘Section Merde’ op het voorhoofd van de briefkaart aan Bonset. Want je moet wel gek zijn om daar bij te willen horen, bij die armoedzaaiers van de kunsten.