Documenta XII (1)

Documenta terrein 2007
In Metropolis M, nr. 5 van oktober/november 2006 schrijft Els Fiers alvast een korte beschouwing over de persconferentie die de huidige leider van De Documenta, Roger M. Buergel gaf. In deze persconferentie vertelt Burguel dat de Documenta georganiseerd wordt rond drie thema's. Kritisch zegt Fiers hierover: 'Hoe dat vertaald zal worden naar een echte tentoonstelling is niet echt duidelijk, maar het historische aspect lichtte Buergel alvast toe:' "ik wil hedendaagse kunst niet alleen op een synchroon niveau tonen, maar ook in een genealogische diepte. We moeten terug naar de geschiedenis om de kunst van nu te begrijpen."

 Hieronder heb ik het eerste thema zoals Buergel dat opschrijft vertaald. Daarachter staat ter vergelijking de originele Duitse versie. De teksten zijn op zijn Duits niet gemakkelijk, en we moeten er flink wat kunst bij gaan kijken, als we willen zien wat Burguel écht bedoelt. Misschien kun je wat licht werpen op deze zaak, of de discussie aangaan voordat we het tweede thema behandelen.

1) Zijn de Modernen onze Klassieken? Zo luidt de eerste vraag. Het valt echt op hoe de Modernen, of –veel beter- hun lot, sterke invloed uitoefent op onze eigentijdse kunstenaars en kunstenaressen. Een deel van hun fascinatie kan wel eens daardoor ontstaan, dat niemand precies weet, of Die modernen nu een afgesloten hoofdstuk voorstellen of niet. Na de totalitaire catastrofen van de 20e eeuw (dezelfde catastrofen die de Moderniteit in het leven riep) schijnt het Modernisme aan stukken te liggen en is volledig gecompromitteerd: zowel door de genadeloze eenzijdige omzetting van haar universele eisen (Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap) als ook door het simpele feit dat het modernisme en het kolonialisme historisch gezien hand in hand gaan. Maar dan nog is het voorstellingsvermogen van veel mensen diep doortrokken van moderne vormen en visies, en dat betekent niet slechts ‘Bauhaus’, maar ook concepten van het modernisme zoals “Identiteit” of ‘Cultuur”, die uit de huidige discussie niet meer zijn weg te denken. Om kort te gaan: het lijkt alsof we tegelijkertijd binnen én buiten het Modernisme staan. Alsof we tegelijkertijd walgen van haar dodelijke geweld en aangetrokken worden door haar diepe, onbescheiden aanspraak dat ze alles universeel kan maken. Bestaat er, ondanks alle tegenstanden, toch zo iets als een gezamenlijke horizon voor de mensheid, een leven, dat noch door onderscheid, noch door identiteit wordt bepaald?

Ist die Moderne unsere Antike?
So lautet die erste Frage. Es ist recht augenfällig, dass die Moderne, oder – vielleicht besser – ihr Schicksal, einen starken Einfluss auf zeitgenössische KünstlerInnen ausübt. Ein Teil der Faszination mag daher rühren, dass niemand so genau weiß, ob die Moderne nun ein abgeschlossenes Kapitel darstellt oder nicht. Nach den totalitären Katastrophen des 20. Jahrhunderts (den gleichen Katastrophen, die sie ins Werk setzte) scheint die Moderne in Trümmern zu liegen und vollkommen kompromittiert: sowohl durch die gnadenlos einseitige Umsetzung ihrer universalen Forderungen (Freiheit, Gleichheit, Brüderlichkeit) als auch durch die simple Tatsache, dass Moderne und Kolonialismus historisch Hand in Hand gehen. Dennoch ist das Vorstellungsvermögen vieler Menschen von modernen Formen und Visionen tief durchdrungen, und das bedeutet nicht nur Bauhaus, sondern auch Konzepte der Moderne wie „Identität“ oder „Kultur“, die aus der aktuellen Diskussion nicht wegzudenken sind. Kurz, es scheint, als stünden wir zugleich außerhalb und innerhalb der Moderne. Als seien wir einerseits von ihrer tödlichen Gewalt angewidert und andererseits von ihrem zutiefst unbescheidenen Anspruch auf Universalisierbarkeit angezogen. Gibt es, allen Widerständen zum Trotz, doch so etwas wie einen gemeinsamen Horizont für die Menschheit – ein Leben, das weder durch Differenz noch durch Identität bestimmt ist?