Documenta XII vervolg (6)

De agenda van de Biënnale in Venetië is wel duidelijk: “think with the senses, feel with the mind” ofwel denk met je zintuigen en voel met je verstand. Robert Storr, de curator van deze editie, verduidelijkt in een begeleidend schrijven wat hij met de titel precies bedoelt:

Wat hij zou willen opheffen is het aloude onderscheid, feitelijk de tweespalt, die al eeuwen lang de mens lijkt te splitsen: “geest tegenover lichaam, redelijkheid tegenover onredelijkheid, gedachte tegenover gevoel, kritiek tegenover intuïtie, intellect tegenover zintuigen, het conceptuele denken tegenover de lichamelijke waarneming”. Maar in werkelijkheid, zo stelt hij, overtreft het vloeibare bestaan de macht van systemen, theorieën en definities die zij opwerpen. De verbeelding is het opvangbad waarin al die kunstmatige overvloed terechtkomt, en kunst breekt de kanalen open die voorheen geïsoleerde of gescheiden delen van het bewustzijn weer met elkaar in contact brengt, terwijl ze het geheel overspoelt en drenkt zoals een vruchtbare rivier haar delta. “Kunst is nu, zoals ze altijd geweest is, het middel waarmee mensen zich bewust worden van het geheel van hun bestaan.”
En meer theorie wil hij niet en ook wil hij geen stand van zaken van de huidige kunst tonen. Alleen bepaalde kwaliteiten en kernen die je weid verbeid ontmoet in de huidige kunst vormen de magnetische polen waartussen hij zijn tentoonstelling heeft geplaatst. Het belangrijkste criterium dat hij vervolgens aanlegde voor het uitnodigen van de kunstenaars was dat zij nog leefden en nog werkzaam zijn. En de enkelen die al overleden zijn werden toegevoegd om hun belang voor de kunst van dit moment.

De ‘kunst van dit moment’ is absoluut het criterium van alle drie de grote tentoonstellingen: Documenta, Skulptur Projekte en Biënnale. Dat zegt niet iets over de kunst, maar iets over de curatoren. Talloze kunstenaars werken al jaren en jaren door in hun eigen idioom, waarvan zij ooit hun eigen waarde ontdekt hebben. Een idioom dat constant verder uitgewerkt moet worden.
Wat de organisatoren van de drie projecten bedoelen met ‘kunst van dit moment’ is dus iets anders: ze bedoelen ‘vernieuwend’: origineel, nog niet vertoond, en vooral: op onze maatschappelijke werkelijkheid betrokken. Daar spreekt een hunkering en een vooronderstelling uit: dat kunst een uitspraak kan doen over de eigen tijd.
Het is nog maar de vraag of kunst dat kan. Het is nog maar de vraag of kunst, die zichzelf betrekt op een dergelijke kleine tijdseenheid van de wereldgeschiedenis, kunst is. En het is nog maar de vraag of dat het is, wat wij van kunst verwachten, overspoeld als we zijn door mediale berichtgeving en commentaren.
Gelukkig hebben we de kunst zelf nog, die op alle drie de tentoonstellingen blijk geeft van een enorme vitaliteit, die niet beperkt blijft tot de filosofieën van de organisatoren. Zeker hebben die filosofieën een rol gespeeld bij de selectie die ik nu te zien kreeg, maar er waren vele werken bij die meerdere lagen bespeelden, dan de door de curatoren toebedachte rol. En opnieuw werd bevestigd waarom ik tegen alle krantenkritieken in deze tentoonstellingen altijd zal blijven bezoeken: er blijft altijd zoveel te genieten!