Er is zo veel te zien in de tentoonstelling van Ai Weiwei in de Kunsthal, dat enige voorbereiding geen kwaad kan.
De draagtas op de foto draagt waarschijnlijk de belangrijkste boodschap: de werken van Ai Weiwei hebben zonder uitzondering een politieke achtergrond.
Het hele oeuvre van Ai Weiwei staat in het teken van kritiek, kritiek op onderdrukking van hemzelf, mensen en volkeren.
De Kunsthal Rotterdam, die nu de grootschalige tentoonstelling “Ai Weiwei. In Search of Humanity” presenteert, - tot 3 maart 2024 - , noemt hem “een van de meest toonaangevende kunstenaars van het moment, mensenrechtenactivist en criticus van autoritaire machtssystemen”.
Hier is een indruk van 1 minuut:
Het essay dat ik schrijf over de tentoonstelling én over de manier waarop je naar de werken van Ai Weiwei kunt kijken is onderverdeeld in de volgende hoofdstukken:
| 1 Inleiding | Korte samenvattingen van wat komen gaat. | ||
| 2 Spektakel |  |
De tentoonstelling van Ai Weiwei in de Kunsthal in Rotterdam is een spektakel. Een spektakeltentoonstelling in alle mogelijke betekenissen. De tentoonstelling zelf is groot. Alle getoonde werken zijn groot. De maatschappijkritiek die de werken toont is groot. De getoonde gevolgen van de kritiek zijn groot. De indruk die de tentoonstelling achterlaat is groot. Het is een waar spektakel. De term spektakel heeft in de kunst en cultuur een bijzondere betekenis gekregen door de Franse querulant-schrijver-filosoof Guy Debord, die in 1967 een boek schreef over ‘de spektakelmaatschappij. |
|
| 3 Ai Weiwei, politiek van jongs af aan |  |
De tentoonstelling opent met een tijdlijn van het leven van Ai Weiwei. In onze tijd is het kunstwerk niet meer los te denken van zijn maker. Dat is een nare gewoonte die vaak tot gevolg heeft dat het kunstwerk voor lief wordt genomen, omdat de maker een boeiende biografie heeft. Het is maar heel zelden zo, dat het kunstwerk, met name de vorm die het heeft gekregen, rechtstreeks te herleiden is tot het leven de maker. In deze tentoonstelling komen beide voor: rechtstreekse beelden uit de media die Ai gebruikt, en de beelden die rechtstreeks een gevolg zijn van wat hij beleefde. Dat geeft de tentoonstelling een sterk documentair karakter. In de winkel van de Kunsthal wordt een toonaangevend boek verkocht: Daar staat op de achterflap: (“Een uitgebreide excursie door het leven en werk van deze sterkunstenaar, die als niemand anders sinds Joseph Beuys is geslaagd in het met elkaar verweven van sculpturaal, media en politiek denken. ”)
|
|
| 4 Een zaal vol beroemde werken |  |
In deze zaal zijn feitelijk drie kunstwerken te zien: Drie media-artikelen door mij bij elkaar gezocht en vertaald |
|
| 5 Filosofie, Kunst en Maatschappij |
 |
De tentoonstelling over Ai Weiwei is te zien in een kunstmuseum. Een vorige tentoonstelling, ook in een museum, was in Tilburg, in 2012 in De Pont. Dat Weiwei’s tentoonstellingen plaatsvinden in musea is opmerkelijk omdat de thema’s die hij aansnijdt in veel van zijn werken, vooral politiek en maatschappelijk van aard zijn. Een Duitse filosoof die sterk betwijfelt of de kunst die hier getoond wordt wel echt kunst is, en niet bijvoorbeeld journalistiek, antropologie of communicatie, is Christoph Menke. Dat geeft hem meteen de opdracht om dan te bedenken wat kunst wél is. |
|
| 6 Mijmeren |  |
Na drie verdiepingen en talloze grootschalige werken uit een oeuvre van 40 jaar is het tijd om even op adem te komen. Even mijmeren op een bankje in een van de rustigere zalen. Vragen doemen op. Is het belangrijk om vast te stellen of het een kunstwerk betreft, of ‘maatschappelijke communicatie? “There really is no such thing as Art. There are only artists” zegt de beroemde opening van E.H. Gombrich in zijn boek The story of Art. Is Ai Weiwei een echte kunstenaar volgens de opvatting van Gombrich, of is hij een activist, zoals de Kunsthal betoogt? | |
| 7 Terug naar het beeld |  |
Ai Weiwei maakt geregeld gebruik van westerse kunstwerken. Deze is in Lego stukjes van 1 dopje gemaakt naar een olieverfschilderij van Rubens uit de 17e eeuw. Op één detail na: de pandabeer die hier net om de hoek van het linkerpaard komt kijken, was niet bij Rubens aanwezig. Het tafereel meet maar liefst 2 x 2 meter. Wat wil Weiwei zeggen met deze nabootsing door een Chinese kunstenaar van een westers schilderij? En waarom dit gebruik van Legosteentjes? En wat betekende de mediastorm toen Lego hem de steentjes niet wilde leveren? |
|
| 8 Voorlopige samenvatting |  |
Je bent er niet zomaar klaar mee. Ai Weiwei strooit met metaforen, zoals een literair auteur zou doen, nu niet in taal, maar in beeldspraken. Deze kristallen bol die balanceert op een zee van reddingsvesten, een werk uit 2022, toont hoe hij nog steeds begaan is met de vluchtelingen op de wereld. Op het moment dat je beseft, dat er op deze zee geen mens te zien is, komt er een kracht los uit het kunstwerk, een hulpeloos gevoel van spijt en pijn, dat je diep van binnen raakt en even wanhopig naar taal doet snakken. Hier wordt de grens overschreden van taal en zegt het beeld meer dan 1000 woorden. Misschien moeten we ons begrip van beeldende Kunst herzien. |